(Tâm Bút Trần
Thị Bông Giấy)
(Trích MỘT
TRUYỆN DÀI KHÔNG CÓ TÊN Tập II)
Trần Quảng
Vừa t́m thế ngồi thoải mái
trong chiếu rượu, Văn Thanh vừa nói:
“Ở
Đằng Sơn hỏi:
“Giải thơ chắc là cho dịp
Tết?”
Và Trần Quảng
“Nhưng những ai dự thí?
Đằng Sơn cười:
“Lo ǵ! Cuộc thi nào cũng đều có
người tham dự.”
X́ lên một tiếng, khuôn mặt
Trần Nghi Hoàng lộ vẻ khinh bỉ:
“Th́ cũng một bọn lau chau cùng nhau
chụm lại. Theo tôi, điều quan trọng với
một thằng biết làm thơ là không bao giờ đem
thơ đi dự ở những cái giải mà ban giám
khảo gồm toàn những anh không biết làm thơ
viết văn ǵ như thế cả.”
Văn Thanh kể tiếp:
“Cái khó của tờ báo dự tính này là
phần chủ bút chưa biết cử ai. Thôi th́ cả
chủ nhiệm lẫn chủ bút, tôi đề nghị ông
Trần Nghi Hoàng đảm trách. Cái tính ngang tàng hay cau có
của ông làm anh nào cũng ngán, không chừng tờ báo
nhờ thế mà lên v́ anh nào cũng phải ra sức
viết lách cho đàng hoàng.”
Trần Quảng
“Trả tiền cho ổng th́ ổng
không cau có.”
Trần Nghi Hoàng quay qua Văn Thanh:
“Nói thật với anh, nếu lỡ may
tôi có nhận, điều đầu tiên tôi làm trong cuộc
thi thơ của ông Dương Huệ Anh là vô chỉ
mặt hai hàng giám khảo mà đuổi xuống hết.”
Đằng Sơn cau mày:
“Ông không nên nói vậy.”
Trần Nghi Hoàng cao giọng:
“Tôi nghĩ thật như vậy bởi
v́ trong óc tôi, mấy anh chàng đó có biết làm thơ con
mẹ ǵ đâu?”
Tôi góp ư:
“Sao anh Văn Thanh không đứng làm
chủ nhiệm chủ bút luôn?”
Văn Thanh ngẩn ra: “Ai?”
Tôi chỉ vào Văn Thanh:
“Anh chứ ai!”
Đằng Sơn biện hộ:
“Ổng không có th́ giờ.”
Văn Thanh lắc đầu:
“Không phải không có th́ giờ mà là không
có khả năng. Nếu có th́ tôi chẳng ngại ngần
ǵ để từ chối. Trong khi ở Santa Ana, nào là Văn,
Văn Học, Hợp Lưu, Thế Kỷ 21 này kia, th́
ở San Jose chỉ có mỗi tờ Văn Uyển
của hai ông bà Trần Nghi Hoàng & TTBG, mà lại ba tháng
mới ra một số. Tôi nghĩ, đây đang là cơ
hội vươn lên cho cái làng văn làng báo Bắc Cali.”
Đằng Sơn khoa tay:
“Ở dưới đó mấy chục
tờ chứ, tờ nào cũng đề văn học
nghệ thuật mà giở ra thấy toàn quảng cáo, không
bao nhiêu trang bài vở.” (Cười hề hề).
Văn Thanh cũng cười:
“Đề nghị anh Trần Nghi Hoàng
nếu dĩ ḥa vi quư được th́ hay lắm!
Nhiều khi anh quá thẳng, anh em ai cũng sợ mà xa lánh.
Riêng tôi nhận thấy khả năng anh có thể làm
một thứ Tống Giang quy tụ 118 anh hùng Lương
Sơn Bạc, ḿnh họp anh em làm báo, tụi trong
nước thấy, nó cũng ngán. Tôi chỉ đối
nghịch với cái thằng trong nước thôi, không
đối nghịch anh em ngoài này. Trong quan điểm
sống của tôi, những người chung quanh, ai, tôi
cũng đều t́m thấy cái ích lợi của họ.”
Trần Quảng
“Bởi v́ lúc nào ông cũng có sẵn trong
đầu tư tưởng lợi dụng kẻ khác.”
Văn Thanh gật:
“Đúng! Ngay cả một thằng
ăn cắp vặt, tôi vẫn thấy cái hay của nó
để mà khai thác.”
Giọng Trần Nghi Hoàng trở nên khinh
bạc:
“Nếu tôi có làm Tống Giang th́
dưới trướng tôi phải có những thằng
ăn cướp nhà băng cỡ Dillinger(*)
để một lúc nào đó tôi sẽ nói với nó: ‘OK, trong đại cuộc này, tao
cần một thằng mở cái khóa nhà Bank of America lấy
tiền làm chuyện lớn’,
thằng đó làm được. Chứ tôi không thể
chấp nhận một thằng chuyên đi giựt dây
chuyền đồng hồ đàn bà con nít để nó làm
quẩn chân tôi. Ăn cướp ăn trộm có năm
bẩy hạng. Nhà văn nhà thơ cũng có năm bẩy
hạng, không bao giờ đồng hóa.”
Văn Thanh nói:
“Anh cứ thế th́ rồi đây
sẽ bị cô lập mất.”
Đằng Sơn cười hề
hề:
“Ông bà nhà này đâu có care chuyện
bị cô lập.”
Tôi cũng cười:
“Ngưu tầm ngưu, mă tầm mă. Vàng thật đâu sợ chi lửa.”
Trần Nghi Hoàng la lên:
“Tôi thêm một điểm: Phân với cỏ không thể nào lẫn
lộn dù có nằm cạnh nhau đến cả trăm
năm.”
Và Trần Nghi Hoàng quay qua Văn Thanh:
“Tôi cho anh hay, tụi Cộng Sản nó
tinh lắm, nó biết tên nào ra làm sao. Ở
Đằng Sơn hỏi:
“Ông nói đùa sao?”
Trần Nghi Hoàng nghiêm giọng:
“Tôi nói thật. Bây giờ cứ tính
đi, nếu Cộng Sản nó chơi cái đ̣n bỏ ra
một triệu đô la để làm 10 tờ báo trên
khắp thế giới, quảng cáo lấy nửa giá,
thử hỏi có thằng business nào không đăng?
Mất quảng cáo, cỡ anh Vũ B́nh Nghi hay chị
Quỳnh Thi chết là cái chắc. C̣n ở Nam Cali, tờ Hợp
Lưu của thằng Khánh Trường là tờ
muốn lạy Cộng Sản để được
gần Cộng Sản mà tụi nó không cho phép. Tờ Văn
Học của nhóm Nguyễn Mộng Giác th́ khi sống
khi chết. Tờ Văn của Mai Thảo lâu lâu ra
một số mà chỉ toàn đăng truyện ngắn và
thơ.”
Vừa nhai ngồm ngoàm, Trần
Quảng
“Khó chứ nhỉ, làm một tờ báo
cho ra hồn đâu phải dễ.”
Trần Nghi Hoàng bắt ngay:
“Bởi vậy, ít nhiều ǵ tôi và
vợ tôi cũng có cái hănh diện là tờ Văn
Uyển dẫu ba tháng phát hành một số nhưng nó có
cái giá trị riêng của nó. Tụi tôi đâu cần
quảng cáo, bài vở th́ không thiếu, số nào xứng
đáng số ấy, toàn bài chọn lọc. Các tay viết
chỉ xài bạc thật. Cái game này là chơi
đường dài. Nhưng mà cuộc đời
người ta chỉ chạy theo mặt nổi. Đa
số thích đọc văn Lệ Hằng, Nguyễn
Ngọc Ngạn, Túy Hồng, hoặc các sách của ông Hùng
Sơn… Đó là cái tội nghiệp. Tŕnh độ
thưởng ngoạn văn chương nghệ thuật
của đại đa số dân VN hải ngoại c̣n
yếu quá.”
Văn Thanh đột nhiên cao giọng:
“Này, ông Trần Nghi Hoàng, tôi có hỏi Hùng
Sơn nghĩ sao về Trần Nghi Hoàng & Bông Giấy?
Ông ấy bảo: ‘Vợ
chồng Trần Nghi Hoàng sống chết với văn
học, c̣n ḿnh chủ trương kiếm tiền nên
chỉ viết loại sách khiêu dâm moi tiền độc
giả cho dễ. V́ thế, nói chuyện văn học
với hai người đó không hợp, mà có nói th́ cũng
không bằng họ.”
Trần Quảng
Văn Thanh tiếp ngay, điệu khinh
bỉ:
“Tôi mới bảo Hùng Sơn: ‘Đúng! Có nằm mơ anh cũng không
vói tới được hai ông bà Trần Nghi Hoàng & Bông
Giấy trên lănh vực ấy.’ (Nói thêm) Tuy nhiên tôi
phải nhận là hắn rất quỷ quyệt trên khía
cạnh thương mại. Một cuốn sách dầy 500
trang như các cuốn của Bông Giấy, hắn tẻ ra
thành hai, ba cuốn chứ chả dại mà để nguyên
cuốn. Chỉ tốn mỗi cái b́a, nhưng vừa bán
được nhiều lần lại vừa
được tiếng là nhà văn có nhiều tác
phẩm.”
Tôi hỏi Trần Nghi Hoàng:
“Hùng Sơn là ai vậy?”
Văn Thanh đáp thay:
“Tác giả của rất nhiều
cuốn khiêu dâm. Sách Hùng Sơn, các cô làm massage thích
lắm, cứ gọi điện thoại cho hắn măi. Có
một lần tôi bắt máy giùm hắn, nghe cô kia hỏi: ‘Anh có muốn đ. em không?’”
Tôi kinh ngạc:
“Thật sao? Ai mà kỳ vậy?”
Văn Thanh thản nhiên:
“Th́ mấy cô làm nghề đấm bóp
ấy. Những cái màn cụp lac trong sách Hùng Sơn, các cô mê
lắm. (Cao giọng). Nhưng tôi đố Bông Giấy
đọc tới 20 trang của Hùng Sơn, tôi sẽ
mất tiền cho Bông Giấy.”
Tôi nhướng mày:
“Nghĩa là sao?”
“Nghĩa là không cách chi một
người như Bông Giấy đọc nổi tới 20
trang Hùng Sơn viết. Tôi vẫn c̣n không đọc quá
được 10 trang nữa là!”
Trần Quảng
“Phải hỏi xem mỗi trang của
Hùng Sơn, ông Văn Thanh sẽ bằng ḷng trả bao nhiêu
cho chị Bông Giấy?” (Cười hinh hích).
Văn Thanh giải thích:
“Hùng Sơn đang làm chủ một
trường dạy hớt tóc, dưới tay hắn có
đến cả hai trăm nữ học viên. Cuốn
đầu tiên hắn ra là cuốn Điệp Vụ Môi
Hồng.”
Tôi tiếp lời:
“Bữa nọ có một cô gọi
đến tiệm sách Văn Uyển hỏi xem có cuốn
ấy không. Tôi làm biếng mở cửa bán sách nên nói
bừa là không có.”
Văn Thanh la lên:
“Trời ơi! Chị dại rồi.
Chính Hùng Sơn hắn xui học tṛ gọi đấy.
Hắn hay có cái màn ấy để làm ra vẻ sách ḿnh bán
chạy.”
Tôi thản
nhiên:
“Tôi đâu cần biết ai gọi, thích
th́ mở không th́ thôi. Văn Uyển là quán sách nổi
tiếng không cần mở cửa bán cho khách mà.”
Trần Nghi Hoàng phụ họa:
“Đúng! Tiệm sách tụi tôi, có
lần có người vào hỏi: ‘Quyển này hay không’,
tôi nói ‘Dở!’. Đưa quyển khác hỏi, tôi
cũng nói dở. (Văn Thanh cười rúc rích
điệu khoái chí). Hỏi đến cuốn thứ ba,
tôi vẫn nói dở. Anh kia la lên: ‘Trời ơi, anh bán sách mà tôi đưa
quyển nào anh cũng nói dở th́ anh bán cho ai?’ Lúc đó tôi
mới trả lời: ‘Bây
giờ có hai vấn đề: Một là anh vô tiệm mua,
trả tiền, tôi cứ việc lấy. Hai là nếu anh
hỏi tôi sách hay hoặc dở, th́ tôi phải đáp
bằng tư cách một người đọc sách.
Tại anh xui hỏi nhằm mấy cuốn dở, chứ
nếu đúng cuốn hay, tôi vẫn nói nó hay như
thường.’ Sau đó anh
ta hỏi tại sao tôi nói dở, tôi phân tích rành
mạch về cuốn sách, anh ta nhận và chịu
lắm.”
Văn Thanh la lớn:
“Hay! Chuyện này ghi vào bút kư văn
học th́ tuyệt!”
Trần Nghi Hoàng cười mỉm:
“Anh có tin không, sau đó anh ta mua
đến hơn 100 đô la, lại toàn những cuốn
do tôi giới thiệu.”
Tôi xác nhận:
“Khách nào mà đă mua ở tiệm sách
Văn Uyển th́ cũng đều trở thành bạn
của Trần Nghi Hoàng. Sau đó quay lại, cho dù tiệm
đóng cửa, mà tiệm th́ đóng cửa thường
xuyên, họ vẫn cứ lên lầu gọi tụi tôi
xuống mở cửa, mua cho được vài cuốn.”
Trần Nghi Hoàng tiếp:
“C̣n nếu khách vô mua mà thấy cái cách
như cứ dày ṿ cuốn sách, nghĩa là giở loạn
cào cào từng trang và ra tuồng muốn gấp đôi
cuốn sách, tôi xin lại, bảo có việc cần đi
gấp, phải đóng cửa tiệm và mời họ
đi ra.”
Trần Nghi Hoàng hất đầu
về phía tôi:
“Đây nè, hỏi bà xă tôi th́ biết. Có
lần, một anh vào mua sách, lật hết cuốn này sang
cuốn nọ xem cho đă xong rồi c̣n bẻ cong gáy sách,
tôi thấy đau ḷng lắm nên đứng lên nói với
ảnh là không muốn bán dù trả bao nhiêu cũng mặc.
Anh ta sừng sộ: ‘Bộ
anh thấy tôi HO mới qua tưởng không có tiền
hả?’ Ḿnh nghe chữ mới
qua cũng xiêu ḷng, nhưng rồi vẫn nói: ‘Tôi không cần biết anh mới qua hay
qua lâu, chỉ xét trên cung cách anh cầm cuốn sách, biết
không phải là dân trọng sách nên không muốn bán.’ Anh ta đ̣i kêu cảnh sát v́ việc
bị tôi đuổi ra khỏi tiệm. Tôi bảo: ‘Tôi sẽ kêu giùm anh!’ Nói xong, tôi chụp điện thoại.
Bà xă tôi can nên tôi mới buông điện thoại. Sau đó
nói chuyện phải quấy với nhau, anh ta bảo
rằng tôi là ông chủ quán kỳ quái nhất từ
trước anh ta chưa hề gặp. Rồi chính tay tôi
đem quyển Quỷ Mỵ Truyện kư tặng anh
ta. Anh ta đ̣i trả tiền, tôi không nhận. Từ
đó vẫn thấy anh ta đi ngang tiệm sách nhưng
không bao giờ ghé vào lần nữa.”
Văn Thanh vẻ rất thú vị:
“Tối nay tôi ghi nhận được
một câu chuyện rất tiếu ngạo trong làng văn
hải ngoại. Đó là sự kiện một ông chủ tiệm
sách mà lại cứ chê ṛng ră các tác phẩm bày trong tiệm
của ḿnh.”
Đằng Sơn mai mỉa:
“Bởi vậy tiệm sách của
ổng vắng như cái chùa bà đanh, chẳng ai thèm ghé.”
Trần Nghi Hoàng nhún vai:
“Tôi đếch care!”
Văn Thanh quay hỏi tôi:
“Trong Văn Uyển kỳ này, bài
Tâm Bút bà chửi những ai?”
Tôi chưng hửng:
“Sao lại dùng chữ chửi? Tôi
đâu có chửi mà chỉ kể ra những cái lố
bịch của những anh nhà văn lố bịch thôi.”
Giọng Đằng Sơn châm biếm:
“Đúng! Giống như thằng em tôi
hay nói: ‘Con người ai
cũng phải có cái này cái khác, NHƯNG (to
giọng nhấn mạnh) ḿnh
phải chửi nó bởi v́ nó khốn nạn quá!’”
Văn Thanh dàn ḥa:
“Ừ, không phải chửi,
vậy trong Văn Uyển kỳ này, bà kể
chuyện những ai?”
Tôi cười:
“Anh hỏi th́ tôi cũng không giấu. Văn
Uyển số tới tôi vạch trần con
người giả dối của Phan Nhật
Văn Thanh kêu lên:
“Tôi đang tính mua vé máy bay sang
Đằng Sơn tiếp theo câu nói:
“Phan Nhật
Trần Quảng
“Phan Nhật
Trần Nghi Hoàng cười tủm:
“Ông Văn Thanh xứng tay là một
cặp bài trùng với ông Đằng Sơn, chỉ toàn là
những anh chuyên đi kiếm những anh có danh để
mà mê.”
Trần Quảng
“Tôi mê những thằng có danh th́ đă
may (cười), khổ nỗi tôi nh́n chung quanh chỉ
thấy toàn những kẻ tầm thường
(cười lớn hơn) nên đời tôi mới
khổ.”
Trần Nghi Hoàng nói:
“Tôi th́ thấy ông mê rất nhiều
người từ trước.”
Văn Thanh quay sang tôi:
“Tôi sẽ cố ḷng đáp máy bay sang
Texas để chỉ hỏi Phan Nhật Nam một chi
tiết rất quan trọng rằng ông ta có thực sự là anh hùng như dân
miền Bắc nó đồn đăi khi ông ta c̣n ở tù
không?”
Đằng Sơn to giọng:
“Ừ, anh chờ tôi đi Đại Hàn
về xong, sẽ đáp máy bay cùng với anh sang gặp Phan
Nhật
Tôi tiếp lời Đằng Sơn:
“Anh Văn Thanh nhớ cho tôi gửi
tặng ông ta quyển Văn Uyển sắp tới.”
Trần Quảng
“Báo bao giờ ra?”
Trần Nghi Hoàng đáp thay:
“Ngày mai đưa đi in. Trong đó,
một ḿnh bài viết về Phan Nhật
Văn Thanh kêu to:
“Nhiều thế cơ à?”
Trần Quảng
“Nội bài ấy cũng đủ làm
cho báo bán chạy.”
Uống xong hớp rượu cuối,
Trần Nghi Hoàng kể:
“Phan Nhật
Văn Thanh cau mày ngồi im, điệu
suy nghĩ:
“Phan Nhật
Trần Nghi Hoàng đáp:
“Bài viết chống Cộng nhưng
chỉ viết theo kiểu nhận diện bóng dáng
người lính VNCH thôi chứ chẳng có ǵ là chống
Cộng cả. Đại khái, trong đó chỉ xài toàn
những chữ như ‘Người
lính Cộng Ḥa đă mang trên lưng cả một
nước VN’. v.v. Tức là chỉ nói lại các chiến
công của người lính
VNCH thua trận mà không nói lên được chút nào tinh
thần chống Cộng của một anh sĩ quan
từng ở tù Cộng Sản 14 năm, hơn nữa,
một anh sĩ quan được dân miền Bắc
xưng tụng là anh hùng như anh Văn Thanh nói vừa ban
năy.”
Trần Quảng
“Bài viết có hay không?”
Giọng Trần Nghi Hoàng:
“Tôi kể năy giờ mà
Đằng Sơn nhận định:
“Tôi th́ lại có một niềm tin khác
rằng Phan Nhật
Trần Nghi Hoàng mai mỉa:
“Nếu là thằng thiên tài thật
sự th́ dù bài viết dở nhất của nó cũng cho
thấy cái khí ngang tàng. C̣n Phan Nhật
Trần Quảng
“Tôi không nghĩ Phan Nhật
Đằng Sơn gật đầu:
“Đúng rồi! Tôi đọc Phan
Nhật
Trần Nghi Hoàng cười lớn:
“Ông Đằng Sơn rơ là tiền
hậu bất nhất như trong bài viết về
Nguyễn Tất Nhiên, bà xă tôi có đề cập như
thế. Ở trên ông vừa cho Phan Nhật
Trần Nghi Hoàng nói thêm:
“Nguyễn Bá Trạc bảo tôi: ‘Cái đau là tôi tin tưởng vào
thằng bạn tôi quá nhiều. Tôi không ngờ nó cũng là
một thằng ác ôn.’
Chữ ác ôn này tôi không hỏi nên Trạc cũng không
giải thích. Nhưng theo tôi, câu nhận định này
của Trạc về ông bạn Phan Nhật
Đằng Sơn bào chữa:
“Cái hạn Tham Vũ đồng hành
của anh Phan Nhật
Tôi chuyển hướng đề tài
câu chuyện:
“Anh Văn Thanh ra mắt cuốn Gái Hà
Nội Khóc Ai, nhờ cánh nào đứng ra tổ
chức vậy?”
Văn Thanh đáp:
“Du Tử Lê bảo để nói với
Lê Đ́nh Điểu báo Người Việt nhờ lo.
Trần Văn Ân cũng bảo để nói với Lê
Đ́nh Điểu mà tới giờ này vẫn chưa
thấy Lê Đ́nh Điểu trả lời ǵ hết.”
Trần Quảng
“Sao anh không giới thiệu cùng Trần
Văn Ân anh là bạn của Trần Thị Bông Giấy?”
Văn Thanh cười hinh hích, xong nói:
“Ông Lê Đ́nh Điểu bảo với
tôi rằng ổng có cái hội văn học gồm các nhà
văn, học giả ǵ đấy, độ 40
người…”
Trần Quảng
“Mà Văn Thanh là người thứ 41!”
Trần Nghi Hoàng bật lên tiếng x́:
“Th́ cái hội tôi viết trong một bài
diễu kư tên Thông Biện Tiên Sinh là hay xúm nhau chạy jogging
chung quanh cái bàn tṛn đó mà.”
Văn Thanh tiếp:
“Ông ấy bảo, cứ đem sách
đến đấy, ổng giới thiệu cho, sẽ
có tên tuổi nhưng không bán được sách, chỉ
mỗi tặng.”
Trần Quảng
“Ở
Văn Thanh ồ lên:
“Ối giời ơi!”
“… Tôi mới nói với con Minh Ngữ: ‘Cho th́ cho nhưng đừng có bán
vội v́ c̣n chờ tôi phát hành đă.’ Mỗi anh
vồ một cuốn. Khánh Trường cũng vồ
một cuốn. Chỉ mỗi thằng Phan Tấn Hải
móc tiền ra đưa. Tôi bực ḿnh nói: ‘Thôi, ông giữ lại đi! Tặng
luôn!’”
Văn Thanh ph́ cười.
Đến lượt Trần Nghi Hoàng
đưa ra kinh nghiệm:
“Năm 1988 tôi ra mắt cuốn Lưu
Vong Hành dưới đó, Du Tử Lê lănh phần tổ
chức giùm, thằng Lữ Mộc Sinh lên làm MC, th́ có cái
mụ tên Trần Thị Diễm Phúc viết vớ vẩn
một cuốn tùy bút ba xu nào đó, được mời
lên phát biểu. Thấy mặt mụ này y hệt một
con me Mỹ mà được thằng Lữ Mộc Sinh
mời lên nói về thơ của ḿnh, tôi đă chán. Lại
nghe cái giọng đỏng đảnh của mụ, nói
theo cái kiểu thiệt lộn ruột: ‘Cũng muốn phát biểu về
quyển Lưu Vong Hành lắm nhưng chưa có tác phẩm
trong tay…’”
Đằng Sơn cắt ngang:
“Tức là chờ ḿnh tặng?”
Trần Nghi Hoàng la lớn:
“Chứ c̣n ǵ nữa!”
Vẻ hí hửng, Văn Thanh khoe:
“Trong bữa ra mắt của tôi, tôi có
nhờ ông Phạm Duy tổ chức giùm một buổi ca
nhạc rồi mời người ta đến xem
cuốn phim Hồi Kư của ông ta.”
Tôi kêu lên:
“Trời! Làm thế tốn tiền
lắm! C̣n ông Phạm Duy th́ nổi tiếng keo kiệt, bao
giờ ông ấy làm cho?”
Văn Thanh lắc đầu:
“Không, ông ấy đă nhận lời
rồi. Cả ông Trần Văn Ân cũng nhận nữa.”
Trần Quảng
“Cái vụ ca nhạc và chiếu phim
đó th́ ông Phạm Duy sẽ có mục đích sau, ví dụ
ổng bảo ‘Để
quảng cáo cho cuốn băng sắp ra’, hay là
ổng nói ‘Có sẵn cuốn
băng ở đây, ai muốn mua th́ mua.’”
Trần Nghi Hoàng tiếp theo:
“Một công đôi ba việc, vừa có
ơn với anh Văn Thanh, thu phục thêm được
một nhà văn đàn em, biết đâu ngày kia sẽ
nhờ viết bài ca ngợi ảnh, lại vừa
bán được băng nhạc của ảnh.”
Tôi hỏi Văn Thanh:
“Sao anh thân với Du Tử Lê mà không
nhờ anh ta?”
Văn Thanh đáp, giọng thành thật:
“Th́ tôi đă nói lúc năy rồi: ‘Du Tử Lê tránh đạn, đùn cho Lê
Đ́nh Điểu’. Nhưng
mà nếu Du Tử Lê đứng ra tổ chức, tôi có
nằm mơ cũng không được. Ông ấy vừa
tổ chức cái buổi Hai Mươi Năm Văn
Nghệ Hải Ngoại, 150 văn nghệ sĩ
khắp các nơi về dự, đông lắm chứ có
phải đùa đâu.”
Giọng Trần Nghi Hoàng vang cao, trong âm
điệu rơ ràng có điều khinh bỉ:
“Du Tử Lê tổ chức buổi 20
Năm Văn Nghệ mục đích lấy tiền
bỏ túi riêng chứ có phải là văn học nghệ
thuật chó ǵ mà vinh dự? Anh Văn Thanh coi chừng, Du
Tử Lê mà đứng ra tổ chức th́ anh chỉ có
nước tiền mất tật mang, mà tiền bán vé vào
cửa lại chỉ chui vào tay ảnh. Ảnh đă
từng tổ chức cuốn Lưu Vong Hành cho tôi
ở dưới
Văn Thanh phụ họa:
“Th́ cũng như cái buổi Đỗ
Vẫn Trọn tổ chức vừa rồi, ông Trần
Quảng Nam có cho học tṛ lên hát giúp vui, người ta
vỗ tay ầm ầm, 2.600 vé bán sạch, c̣n chính ổng
th́ mất công đàn chùa mà thiệp mời không có.”
Trần Quảng
Giọng Trần Nghi Hoàng xoay chiều
diễu cợt:
“Văn Thanh tổ chức ra mắt sách,
tôi đề nghị mời ông Đằng Sơn làm MC.
Đằng Sơn mà đă nói th́ lúc đó có đứa nào
muốn phá, muốn cắt micro cũng không ăn
nhằm ǵ hết. Ví dụ ca sĩ đang hát mà bị cúp
điện, cả hội trường nhốn nháo,
Đằng Sơn hét lên một tiếng kiểu Sư
Tử Hống của Tạ Tốn…”
Trần Quảng
“Don’t worry!”
Trần Nghi Hoàng gật:
“Ừ! Don’t worry! Đồng bào cứ
b́nh tĩnh ngồi yên!’ Tiếng hét chấn động
cả
Tôi nh́n Đằng Sơn, thấy
mặt anh tỉnh bơ. Bắt gặp cái nh́n của tôi,
anh so nhẹ đôi vai:
“Tôi đâu có care, ai muốn nói ǵ th́
nói.”
Trần Quảng
“Tôi bầu ông Phan Nhật Nam làm chủ
tịch hội to mồm, ông Đằng Sơn là phó
chủ tịch, c̣n ông Trần Khang anh tôi là tổng thư
kư. Ông Khang này đă nói lớn, lại hay gằn cái
giọng nghe khó chịu lắm, nhất là ổng chỉ
ưa nói theo cái kiểu khoe khoang. Ông Đằng Sơn th́
không khoe khoang như ông anh tôi nhưng nhiều khi đang nói
tự dưng la lớn: ‘Cái
con đó đang mặc ś-líp!’
Riêng câu này th́ lớn hơn mọi câu khác. C̣n ông Trần
Khang lại hay show off rằng: ‘Nói về vơ th́ cỡ Bảo Truyền
tao bóp cổ chết!’, ḿnh nghe mà mắc cỡ luôn. Mỗi anh
ḿnh mắc cỡ mỗi kiểu. (Cười hề
hề). Vô tiệm toàn du đăng không mà ông Đằng
Sơn ổng dám huênh hoang, ổng nói: ‘Tôi vác súng tôi bắn’. Ḿnh
sợ nó gây hấn th́ bỏ mẹ!”
Tôi và Văn Thanh bật tiếng
cười ồ. C̣n Đằng Sơn la lớn:
“Tử vi tôi có nói rơ vậy mà. Chúng nó gây
mới là thời của tôi. Bất
luận thế nan hành đại sự mà!”
Trần Quảng
“Cái giọng nào mà vô nhà hàng khiến tôi
xấu hổ được th́ tôi sẽ phong cho làm từ
chức thư kư trở lên. Do đó, cái giọng ông
Đằng Sơn hay ông anh tôi mà vô nhà hàng ngồi cạnh
tôi th́ tôi xấu hổ lắm.”
Tôi đưa ư kiến:
“Biết vậy,
Trần Quảng
“Đúng! Tôi chỉ mời họ tới
nhà chị thôi v́ chỉ có nhà chị mới là nơi
chấp nhận được những cái giọng làm
điếc con ráy người khác. Tỉ như có lần
đang ngồi trong Pepper Mill, tôi nói đùa với ông
Đằng Sơn: ‘Ông ăn
giùm phần súp của Kim Sơn đi, bỏ uổng quá!’ tức th́ ông ấy la lên thật
lớn: ‘Cái ông này vớ
vẩn! Tôi như vầy mà đi ăn thừa phần
kẻ khác à? Tại sao ông không ăn mà lại đẩy
sang tôi?’ Tôi sợ quá, tái mặt. Chết mẹ,
cái này tụi Mỹ nó chửi tôi chết. Ổng nói
lớn quá. Tôi cứ đực mặt ra. Ở quán
Đắc Phúc th́ chúng tôi c̣n căi nhau, chứ ở đây,
chúng tôi xin chịu thua vô điều kiện.”
Tôi và Văn Thanh lại cười thích
thú.
Trần Quảng
“Nếu cái bữa gặp Phan Nhật
Trần Nghi Hoàng đưa ra nhận xét:
“Phan Nhật
Ánh mắt lộ nét tinh nghịch, Văn
Thanh nói to:
“Này, Du Tử Lê có bảo tôi rằng
Đằng Sơn là một người máy, óc th́ không pratice
nhưng cứ nói liên tục đủ mọi vấn
đề.”
Trần Nghi Hoàng quay qua hỏi
Đằng Sơn:
“Theo ông th́ điều Du Tử Lê nói có
đúng không?”
Đằng Sơn nhún vai:
“Tôi không give
a damn(*) bất cứ cái ǵ Du Tử Lê nói
hết.”
Trần Quảng
“Nhắc Du Tử Lê, tôi mới nhớ ra
bài tùy bút kỳ này của ổng đăng trên tờ Sàig̣n
Nhỏ có một cái tên nhân vật nghe rất lạ: Hón!”
Đằng Sơn phụ họa theo
ngay:
“Đúng! Tay Du Tử Lê này hay làm ra vẻ
lập dị, bao giờ cũng cứ ưa đặt cho
nhân vật toàn những cái tên quái đản, như Nghiễm, Ngoẽo, Ngỏn, Ngoan, Ngoăn,
U, Cảo, Cón, Hón, Hén, Hến.
Con gái thay v́ Vi th́ lại là Vị, con trai thay v́ Thoáng
th́ lại là Thoảng, cứ ưa chơi những
dấu hỏi, ngă. Thành ra tên nhân vật của ổng toàn
là những cái tên handicapped!” (**)
Tôi thú vị ngầm khi nh́n khuôn mặt
rất tỉnh của Đằng Sơn mà thoáng nhận ra
trong điệu nói anh một sự “trả thù” nào đó
dành cho Du Tử Lê.
Cười hề hề, Trần
Quảng
“Ngày
truớc ông Nhật Tiến có tác phẩm Chim Hót Trong Lồng, tụi bạn tôi chơi ác cứ
ưa bỏ chữ G cuối cùng thành ra Chim Hót Trong L.”
Đằng Sơn bật tiếng cười
hô hố.
Trần Nghi Hoàng cười khà khà,
tiếp theo câu chuyện, mặt cũng rất tỉnh:
“C̣n Nguyễn Ư Thuần th́ có một cái
tựa sách rất hấp dẫn: Sợi Chỉ Trong Hồn. Nó lại design cái tựa trang b́a theo kiểu
ngoằn ngoèo. Một bữa cầm cuốn sách lên, tôi nói
với Phạm Việt Cường: ‘Bây giờ nếu tao che cái này th́ mày
đọc làm sao?’ Thằng
cha dược sĩ Lê Thành
Bốn người c̣n lại cùng
bật tiếng cười thích thú. Trần Nghi Hoàng nói:
“Đọc truyện Du Tử Lê, kết
thúc rồi cũng chẳng nhớ ǵ hết, nhưng các ông
sẽ nhớ măi những cái tên nhân vật.”
Vẻ thản nhiên, Đằng Sơn
nhận xét:
“Với tôi, Du Tử Lê chỉ là một
anh nhà văn tồi. Tôi đọc nhiều truyện
của anh ta, mới đầu cũng nhớ tên nhân
vật, nhưng càng đọc càng quên đi và cuối cùng
chẳng nhớ ǵ nữa, cũng đếch biết
truyện viết ǵ trong đó. Tóm lại, tôi kết
luận, những
truyện Du Tử Lê viết đều là truyện vứt
đi. Điều đó chứng tỏ
ảnh quá chú trọng về kỹ thuật mới lạ
mà quên béng đi cái phần cốt lơi của tác phẩm là nội
dung. Hôm đó tôi với mấy thằng khác ngồi ở
quán Bắc Hương. Khi đang bàn về vấn
đề đặt tên cho nhân vật, tôi mới nghĩ
những điều người ta viết về Du Tử
Lê quả nhiên đúng. Tức là ông này chỉ ưa t́m cái lạ mà kêu chứ thật
sự tác phẩm ổng chẳng có ǵ giá trị.”
Trần Quảng
“Cái thất bại nhất hiện nay
của Du Tử Lê là ảnh bắt đầu bày
đặt mon men đi vào lănh vực triết lư.”
Đằng Sơn gật gật
đầu;
“Ờ đúng.”
Đằng Sơn tiếp:
“Mỗi người đều có
số. Du Tử Lê có số nổi tiếng, nhưng
chỉ nổi tiếng hạng B.”
Trần Nghi Hoàng phê b́nh:
“Tôi th́ thấy tội nghiệp cho
mấy anh già bỏ cả đời viết lách mà tư
cách và đạo đức không có th́ rốt lại
cũng chẳng giữ được mấy tiếng
thơm. Ḿnh không phủ nhận cái tài như anh Phạm Duy
nhưng tư cách coi như vất đi th́ điều
đó cũng ảnh hưởng rất lớn cho
tiếng tăm ảnh chứ?”
Trần Quảng
“Ḿnh hăy nh́n cái thằng nghệ sĩ
lớn xem, nhiều thằng sống bê bối lắm.”
Tôi lên tiếng căi:
“Bê bối không có nghĩa là mất tư
cách. Ví như Balzac hay Dostoievski thuở sinh tiền nợ
như chúa chổm, nghèo đói đến thành bê bối,
nhưng có sách vở nào lên án tư cách hay đạo
đức của các ông ấy đâu?”
Đằng Sơn bày tỏ:
“Phần tôi chỉ chú trọng
đến sức sản xuất của thằng nghệ
sĩ, c̣n đời nó vô giá trị thế nào là chuyện
của nó.”
Đến phiên Văn Thanh, vẻ nghiêm trang
hơn:
“Riêng tôi nghĩ, các nhà văn hải
ngoại, việc đặt nặng chủ trương
chống Cộng là chính, c̣n việc đối xử
cạnh tranh nhau chỉ là chuyện phụ.”
Và lại Trần Quảng
“Tôi th́ thấy đạo đức hay
không nó chẳng ảnh hưởng nhiều ǵ đến
tác phẩm. Một nghệ sĩ thường có hai
giới nh́n vào: Một là giới chia xẻ, hai là giới
thưởng ngoạn. Kẻ thưởng ngoạn chỉ
biết thưởng ngoạn chứ đâu thể chia
xẻ.”
Tôi lắc đầu phủ nhận:
“Con người làm ra tác phẩm,
giống như bố mẹ sinh ra con. Cũng có những trường hợp
ngoại lệ cha mẹ sinh con Trời sinh tính, nhưng
đa số là con cái chịu ảnh hưởng trực
tiếp từ cha mẹ. Chữ Tài luôn luôn đi
đôi với chữ Đức. Một anh nghệ
sĩ có tư cách đạo đức th́ tác phẩm
tạo ra sẽ là những hữu ích cho thiên hạ. C̣n
một anh nghệ sĩ vô đạo th́ dẫu có nẩy sinh
hằng trăm tác phẩm mà trong đó cái tính xấu
của anh ta vẫn tiềm tàng (điều này làm sao tránh
khỏi) cũng chẳng ích lợi ǵ cho ai. Văn là
người. Tác phẩm là người. Riêng
trường hợp ông Phạm Duy, tôi không cho ông ta là
một người có tài thật sự. Đối với
VN th́ may ra ông ta là lớn, chứ đem so sánh với
những nghệ sĩ thật sự lớn của
thế giới cỡ Mozart, Beethoven hay Schubert, cả tác
phẩm lẫn tư cách đạo đức của
Phạm Duy chẳng đáng so bằng sợi lông măng
của mấy ông kia.”
Cả bốn người đàn ông
ngồi lặng im trong một lúc. Sau, Văn Thanh lên
tiếng:
“Bông Giấy có nói quá lời về
Phạm Duy không?”
Tôi nghiêm trang:
“Không. Tôi nghĩ thật và có thể
chứng minh bằng sử sách như thế.”
Và tôi kết luận:
“Đó là chỉ mới nói tới
một ông Phạm Duy thôi, (ở đây tôi không phủ
nhận sức sản xuất của ổng đúng
như anh Đằng Sơn đ̣i hỏi nơi một
nghệ sĩ), huống hồ các tay vừa vô tài vừa vô
đạo nhan nhản chung quanh. Bởi vậy tôi thấy
trong giới văn nghệ VN hải ngoại toàn những
kẻ háo danh, đặt nặng việc t́m kiếm cái danh
hơn là trau giồi đạo đức để
cấu thành tác phẩm, tôi giới hạn sự giao
thiệp của ḿnh là v́ thế.”
Đằng Sơn cười:
“Tôi mà gặp một thằng nào háo danh
có tài cỡ Picasso, tôi sẽ bái phục nó ngay. (Cười
hề hề). Tôi chỉ sợ thằng Picasso chứ
đếch sợ thằng háo danh.”
Trần Quảng
“Như thằng Trịnh Công Sơn
đúng là thằng hèn, hèn từ đầu đến
đít, hèn từ h́nh dáng đến tâm tư, nhưng
nếu ḿnh nghe kết quả sáng tác của nó, ḿnh cũng
phải nể. Với riêng tôi th́ nhạc Trịnh Công
Sơn đáng vứt đi, nhưng tôi nói là nói trên cái nh́n chung
của giới thưởng ngoạn. Do đó, ḿnh đâu
thể kết tội một nghệ sĩ là có đạo
đức hay không mà phải nh́n vào kết quả sáng tác
của nó.”
Đằng Sơn đồng ư:
“Tóm lại là nó phải có tác phẩm. C̣n
đạo đức hay vô đạo đức th́
thằng nghệ sĩ nào cũng phải có cả. Tác phẩm
mới là định giá được cụ thể cho
nghệ sĩ.”
Trần Nghi Hoàng cao giọng hỏi:
“Bây giờ có ai dám nói thành thật
rằng ḿnh không háo danh chăng?”
Trần Quảng
“Tôi là thằng không háo danh đây. Tôi
biết rơ tôi không háo danh.”
Trần Nghi Hoàng lắc đầu:
“Không, ông đừng nói với tôi câu
đó.”
Đằng Sơn la lên:
“Ông vừa mới nói người ta thành
thật th́ người ta thành thật.”
Trần Nghi Hoàng căi:
“Nhưng tôi biết ông
Trần Quảng
“Tôi biết rơ tôi hơn ông biết tôi.”
Trần Nghi Hoàng cau mày:
“Ông chưa hiểu điều tôi nói mà
đă vội trả lời. Háo danh có nhiều cách. Ví
dụ việc ông chọn một cái nghề thuộc các
lănh vực mà nếu ông thành công th́ sẽ được
rất nhiều người biết tới: đó cũng là một h́nh thức háo
danh.”
Đằng Sơn phản đối:
“Tôi nghĩ điều ấy không
đúng. Cái thằng nó giật giải Nobel đâu phải
v́ nó háo danh mà là v́ nó điên cuồng theo những
điều trong óc nó.”
Trần Quảng
“Khi tôi làm âm nhạc, thoạt tiên chỉ
v́ tôi yêu thích âm nhạc. Trên con đường đó, ḿnh
muốn đưa cái tên ḿnh lên th́ c̣n có lư.”
Trần Nghi Hoàng gật:
“Đúng! Nhưng ‘danh khả danh phi thường danh’. Khi ông
làm một việc mà ông không hề lưu ư đến
việc làm nổi cái tên ông th́ đó mới gọi là không
háo danh. C̣n ông viết một bài mà có kư tên ông vào th́ tôi cho háo
danh cũng là như thế.”
Trần Quảng
“Không phải. Chẳng lẽ ông làm xong
một bài thơ, không kư tên Trần Nghi Hoàng lại đi
lấy tên tôi mà kư? Cái đó tôi gọi là lố bịch.”
Trần Nghi Hoàng đáp:
“Điều quan trọng tôi muốn
nhấn mạnh ở đây là ai cũng có quyển háo danh,
nhưng cái cung cách trên con
đường cầu danh của ḿnh như thế nào
mới là đáng nói.
Chỉ cần nh́n vào h́nh thức nhiều hay ít trong sự
quảng cáo tên tuổi riêng mà tôi có thể định giá
được thằng nghệ sĩ ấy nó háo danh ít hay
nhiều.”
Trần Quảng
“Ví dụ như ông Đằng Sơn
này, ổng cho ra mắt tập thơ Vươn Lên Từ Đau Thương của ổng mà ổng lại lên sân
khấu nói rằng ‘Tác
giả không có mặt ở đây’, th́ cái chuyện đó ổng cũng là
háo danh nhưng mà lại trở thành lố bịch.”
“Phải nói rằng ổng thiếu
tự tin. Đúng không ông Đằng Sơn?”, Trần Nghi
Hoàng chữa.
Đằng Sơn la to:
“I don’t give a damn whatever you guys say!”(***)
Trần Quảng
“Nhưng tôi thà chọn vai tṛ là
người háo danh chứ không muốn đóng vai tṛ
một tên lố bịch. Ví dụ, nếu tôi muốn bán
được cuốn băng nhạc Cám Ơn T́nh Em th́ tôi phải mở ngoặc đàng sau cái tên
Trần Quảng
Trần Nghi Hoàng cao giọng:
“Như ban năy tôi nói, ai cũng có quyền
háo danh nhưng ăn thua là cái cung cách cầu danh như
thế nào. Ông có cầm tác phẩm ông mà đi lạy
lục người này người kia lăng xê cho không?
Như trường hợp Phạm Thiên Thư, muôn
đời hắn bị cái tiếng là nhờ lấy bà
Tuệ Mai con gái ông Á Nam Trần Tuấn Khải làm vợ
mà hắn mới đoạt được cái giải thi
thơ của Tổng Thống Thiệu…”
Trần Quảng
“Cũng như Phạm Duy ổng mời
cả chục nhà báo đến dự để đưa
ổng lên mặt báo mặc dù với cái tên của ổng,
việc làm đó không cần thiết.”
Đằng Sơn thêm:
“Và cũng ví dụ như trường
hợp thằng Nguyễn Hữu Nghĩa nắm trong tay
tờ Làng Văn ở Canada, cứ mỗi cuối
năm là nó lại làm một cái tổng kết t́nh h́nh
văn học, trưng cầu ư kiến độc giả,
th́ bao giờ…”
Trần Quảng
“Bao giờ kết quả cũng chính
ảnh hạng nhất trong tất cả mọi
phương diện ca, nhạc, thi, văn.”
Trần Nghi Hoàng gật:
“Đó là háo danh!”
Trần Quảng
“Và cũng rất lố bịch! Theo tôi
nghĩ, háo danh cũng là việc đúng thôi cho một con
người, nhưng đừng để mất tư
cách. Tôi chẳng thấy thằng nào không háo danh cả.”
Tôi gật:
“Có chứ! Ví dụ Schubert. Đọc
tiểu sử Schubert thấy ghi rằng, mỗi khi làm xong
một bài nhạc là vất lăn lóc ngoài quán café,
khách hay bạn bè thấy, nhặt lên cất giùm; nhờ
thế mà ngày nay thiên hạ mới c̣n được
những bản nhạc tuyệt diệu. Nhưng với
tôi, đó là tư cách của một bậc thiên tài.”
Trần Quảng
“Schubert chưa phải thiên tài. Mozart
mới là thiên tài.”
Tôi la lên:
“Thế nào là chẳng phải thiên tài? 31
tuổi chết mà để lại ngần ấy tác
phẩm vĩ đại, không thiên tài chứ là ǵ nữa?”
Trần Quảng
“Mozart mới là người chết
năm 31 tuổi.”
Đằng Sơn nói theo:
“Mozart chết năm 37 tuổi”.
Trần Quảng
“Người ta nói Schubert chỉ là
một ngôi sao xẹt qua bầu trời rồi tắt.
Trong khi Mozart là ngôi sao sáng măi trên bầu trời dù rằng
Mozart chết năm 31 tuổi.”
Tôi thấy kinh ngạc v́ cái “kiến
thức” về nhạc cổ điển Tây
Phương của cả Trần Quảng Nam lẫn
Đằng Sơn, nên im lặng, không tiếp tục
đào sâu vấn đề hơn nữa. Sự thật,
Schubert chết vào năm 31 tuổi (1797-1828) và Mozart chết
vào cái tuổi 35 (1756-1791).
Trần Nghi Hoàng tiếp tục câu
chuyện dở dang ban năy:
“Theo tôi, chủ yếu là phong cách. Ví
dụ như Nam Cao, tôi thấy ổng viết cao cơ
hơn nhóm Tự Lực
Văn Đoàn nhưng
hồi sinh tiền, chẳng có ai nói tới, sau này mới
được bốc lên.”
Đằng Sơn căi:
“Nam Cao không phải sau này độc
giả mới biết đến. Chính ông già tôi hồi
đó đă đọc tác phẩm Chí Phèo của
ổng.”
Trần Nghi Hoàng gật:
“Đọc Chí
Phèo đâu có nghĩa là Nam
Cao nổi tiếng? Có chăng chỉ là thứ yếu.”
Đằng Sơn la to:
“Thứ yếu là đương nhiên.
Ông nh́n lại cái thời đó xem th́ biết, nguyên cả
luồng sóng Tự Lực
Văn Đoàn nó đè các
thằng khác không phải trong nhóm của nó.”
Trần Nghi Hoàng:
“Đúng! Và đến giờ phút này,
không phải người ta so sánh giữa Nam Cao với
nguyên nhóm Tự Lực
Văn Đoàn mà là với
từng cá nhân trong nhóm đó th́ thấy Nam Cao trội
hẳn.”
Đằng Sơn la lên:
“Đương nhiên! Thời
điểm là một chuyện, c̣n cá nhân là một
chuyện khác nữa. Ví dụ Picasso có tài không ai chối
căi, nhưng bên cạnh Picasso lúc ấy là nguyên cả
một nhóm Impressionisme, năm
bảy thằng nó đè một Picasso, hẳn nhiên Picasso
phải thua. Chính ngay những thằng phê b́nh hội
họa cũng phải nhận điều đó. Một
trăm năm sau, nh́n lại từng cá nhân, lúc đó
người ta đâu có care cái thời điểm
của tác giả đó. Tuy nhiên ông phải nhớ rằng,
cái nh́n thời sau nó khác với cái nh́n của lúc
đương thời khi ấy.”
Trần Nghi Hoàng phê b́nh:
“Nếu nh́n thời điểm ấy
th́ ḿnh thấy nhóm Tự
Lực Văn Đoàn
tạo nên được những điều sôi
động. Nhưng bây giờ nh́n lại mới nhận
định được tài năng chênh lệch thế
nào của từng người.”
Đằng Sơn:
“Đúng! Như bây giờ nh́n nhóm Sáng Tạo
của đám Mai Thảo, nói về cái fact th́ nó không
tạo được ảnh hưởng cho bằng Tự Lực Văn Đoàn đă tạo.”
Trần Nghi Hoàng gật:
“Tôi đồng ư. Và lư do tại sao? Chính
bởi tài năng trong nhóm Sáng
Tạo không có nhiều
như đă có trong nhóm Tự
Lực Văn Đoàn.”
Tôi mỉm cười, góp ư:
“Mọi người đă biết nói
tới điều một trăm năm sau người ta
mới định giá rơ được cái độ cao
thấp chênh lệch của từng cá nhân trong nhóm Tự Lực Văn Đoàn, của Nam Cao, hay của nhóm Sáng Tạo
ra sao th́ hà cớ ǵ ngay lúc
này đang c̣n sống mà ḿnh phải đi t́m bè phái? Cứ
hăy đợi 100 năm sau độc giả đọc
ḿnh, người ta tự định giá. C̣n bây giờ con
đường ḿnh đă chọn đi th́ cứ tiếp
tục bước,
đâu cần phải theo đường người khác
vạch sẵn.”
Vẻ nhột nhạt bỗng hiện
lên mặt, Văn Thanh lên tiếng:
“Nhưng có ai đi kiếm bè phái
đâu?”
Tôi đột nói:
“Chính anh!”
Trần Quảng
“Tôi ấy à? Tôi đâu có kiếm bè phái.
Tôi viết theo cái kiểu riêng của tôi mà?”
Trần Quảng
“Ông Văn Thanh phải vỗ ngực mà
nói thế này: ‘Tôi đi
kiếm bè phái th́ đă làm sao?’”
Tôi gật:
“Phải, chính anh! Anh nhớ lại
đi, hai ba lần anh hỏi tôi nên đưa bài cho Văn Uyển hay Thế Kỷ 21 đăng? Hỏi tức là đă có câu
trả lời. V́ vậy tôi đáp giùm, bảo anh nên
gửi bài cho Thế Kỷ
21. Đó là cái ổ chuyên bốc thơm
lẫn nhau. Nếu anh được họ nhận bài, anh
sẽ nổi tiếng rất lẹ, dù rằng tiếng
hăo để anh có thể lấy đó mà ghi vào tiểu
sử rằng ‘đă
từng hợp tác với Thế Kỷ 21’ này kia các thứ. Nói thiệt, tôi
nhận xét thấy anh cứ ưa chạy ṿng ngoài
để kiếm cái tiếng hơi nhiều, tôi nản
giùm cho anh quá.”
Đằng Sơn biện hộ:
“Ông này mà có kiếm bè phái là do tôi gây ra.
Bởi tôi chủ trương truyện của ổng nên
được Thế
Kỷ 21 đăng nên
mới vồ tác phẩm của ổng mà đưa cho Thế Kỷ 21.”
Tôi cười nhẹ:
“Có lần tôi nghe Nguyễn Ư Thuần
kể rằng, hồi ở VN, anh ta được tờ
Tuổi Ngọc của Duyên Anh đăng cho một cái
truyện ǵ đó nên đă lặn lội từ Nha Trang vô
Sàig̣n, thập tḥ đi tới đi lui măi trước
cửa ṭa soạn Tuổi
Ngọc, chỉ mong diện kiến Duyên Anh.
Chừng thấy được Duyên Anh từ xa, anh ta
cũng chẳng dám đến gặp nhưng trong ḷng
rất thỏa măn, sau đó đáp xe về Nha Trang. Tôi nghe
chuyện Thuần kể mà ớn!”
Đằng Sơn nhún vai:
“Tôi th́ thấy chuyện đó cũng
thường.”
Tôi nói nghiêm trang:
“Đúng! Thường
với những con
người tầm thường, c̣n bất
thường với những con người có
bản sắc. Tôi nói
thật, trong đời tôi, với kẻ khác, tôi phục
th́ có phục nhưng không phải v́ cái phục đó mà tôi
run rẩy khúm núm trước mặt họ. Hai thái
độ khác nhau xa. Đối với tôi, anh ‘ngon’
thật, anh hơn tôi rất nhiều và v́ lẽ
đó mà tôi phục anh, nhưng tôi sẽ không bao
giờ tỏ ra khúm núm trước mặt anh.”
Trần Quảng
“Nếu ḿnh gặp được
người nào cho ḿnh phục đến độ run
rẩy khi diện kiến tức là ḿnh c̣n may mắn. Bây
giờ mà nếu tôi gặp ông Vơ Đại Tôn, được
bắt tay với ổng một cái, tôi cũng cảm
động lắm chứ.”
Khuôn mặt Trần Nghi Hoàng đâm có nét
bất ngờ tức bực. Chàng quay sang nói với tôi:
“Cái bất hạnh của đời em
là em không hề biết phục ai.
Đúng như Trần Quảng
Tôi thản nhiên:
“Đồng ư trên vị thế của
tất cả mọi người, trừ ra trên vị thế của riêng
em. Tuy nhiên nếu nói
như bố rằng đời em không có hạnh phúc v́
không gặp ai cho em phục th́ hoàn toàn sai. Em cũng biết
phục nhiều người chứ, nếu không, tại
sao em lại phải g̣ lưng ngồi viết bộ Tài Hoa Mệnh Bạc một cách say mê như thế? Bố là
chồng em, hẳn cũng biết với bộ ấy, tim
óc em bỏ ra nhiều đền cỡ nào? Điều
đó nói lên sự ǵ?”
Trần Quảng
“Tôi yêu nhạc Phạm Duy có thể
giống như tôi yêu một thằng ăn mày đi ngoài
đường, bởi v́ nhạc Phạm Duy hay thằng
ăn mày đó đều có thể làm cho tôi cảm xúc và
tôi yêu chứ chẳng có ǵ lạ. Tôi nói thiệt, một
gịng nhạc nho nhỏ vất đi của Mozart c̣n hay
bằng ngàn lần bài nhạc của Phạm Duy, nhưng
không phải v́ vậy mà tôi quên đi những cái Phạm
Duy có.”
Đằng Sơn gật:
“Điều ǵ hay th́ nó vẫn là hay, ḿnh
không thể phủ nhận. Tôi th́ chỉ mong t́m thằng
vĩ đại hơn tôi mà chưa t́m ra.”
Trần Nghi Hoàng mai mỉa:
“Ông Đằng Sơn phải tự
hỏi là tŕnh độ ông cỡ nào để có thể
thẩm định nổi cái vĩ đại hay không
của người khác. Hay anh nào th́ ông cũng cho là vĩ
đại như lối nói từ trước đến
giờ của ông? Cái đó mới là kẹt. Riêng tôi
thấy ông là người đă thất bại trên
nhiều mặt, Xưa nay ông viết nhiều loại mà
loại nào cũng thất bại. Từ thi ca đến
lư luận chính trị, từ nhận định văn
học đến bói toán tử vi, mặt nào ông cũng ôm
đồm mà làm không tới. C̣n tŕnh độ thẩm
thấu nghệ thuật văn chương của ông
lại chỉ nằm ở hạng B, C.”
Tôi nh́n Đằng Sơn, thấy nét
quạu quọ trên mặt anh năy giờ dường như
tăng trưởng. Anh la lớn:
“Ừ, vậy mà tôi lại thấy tôi
vĩ đại hơn Trần Nghi Hoàng chứ!”
Trần Nghi Hoàng nhún vai cười
khẩy.
Tôi đứng lên lấy thêm rượu
trong tủ bỏ ra chiếu rượu, nghe tiếng
Trần Quảng
“Cuốn sách của anh Văn Thanh
định ngày nào tổ chức buổi ra mắt?”
Văn Thanh đáp:
“Ngày dự định là
Trần Nghi Hoàng đề nghị:
“Nếu anh Văn Thanh muốn buổi
ấy thành công, anh phải đi một cái quảng cáo
thế này: ‘Đây là buổi
ra mắt sách duy nhất mà trong phần tŕnh diễn sẽ
có vũ sexy!’ Quảng cáo đại, khách tới
hỏi, ḿnh bảo chỉ là quảng cáo.”
Vừa ngồi xuống chiếu
rượu, tôi thấy Văn Thanh nhăn mũi,
điệu khinh bỉ:
“Cái loại mê xem vũ sexy th́
đâu biết đọc sách.”
Trần Nghi Hoàng gật:
“Vậy anh đừng lo. Giới thích
đi hội chợ chưa chắc ǵ đă thích có mặt
trong các buổi ra mắt sách.”
Tôi góp ư:
“Nếu tôi là anh Văn Thanh, tôi sẽ
đi cái quảng cáo thế này: ‘Lần đầu tiên trong làng văn học tại
Mỹ, một nhà văn Cộng Sản Bắc Việt cho
ra mắt sách’.”
Văn Thanh la to:
“Viết thế để chúng nó tới
đốt nhà tôi à?”
Tôi cười:
“Hóa ra anh cũng biết sợ?”
Đến lượt Trần Quảng
“Bây giờ tôi viết giùm anh cái quảng
cáo thế này: ‘Muốn
biết về tâm tư người dân Miền Bắc
dưới chế độ Cộng Sản, đọc
Dương Thu Hương? Đọc Nguyễn Huy
Thiệp? Đọc Lưu Quang Vũ?’ Xong ở dưới ḿnh đề: ‘Không! Phải đọc Văn Thanh, trái
bom nguyên tử trong làng văn hải ngoại.’”
Văn Thanh gật gù:
“Ừ, được! Hay!”
Và quay sang Đằng Sơn, anh hỏi:
“C̣n ư kiến ông Đằng Sơn
thế nào?”
Đằng Sơn nhún vai:
“Tôi đếch có ư kiến.”
Tôi nh́n ra sự “bất hợp tác”
của Đằng Sơn đêm nay, khác thường
hơn mọi buổi trước đó.
Tôi nói với Văn Thanh:
“Đề nghị của Trần
Quảng Nam được nhưng không mạnh lắm,
bởi v́ dân văn nghệ Sàig̣n cũng có thể ngồi
một chỗ mà tưởng tượng để
viết ra những chuyện miền Bắc, chẳng
cứ ǵ anh Văn Thanh. Nhưng mà anh có dám đăng lên báo
câu tự nhận ḿnh là nhà văn Miền Bắc không?”
Văn Thanh hoan hỉ:
“Đăng chứ sao không?”
Trần Nghi Hoàng cười:
“Đừng lo! Cùng lắm là tụi nó
cho một đống phân như tụi này vừa nhận
vài ngày trước. Các ông biết, tôi đi từ trên
lầu xuống mở cửa tiệm sách, vừa
bước vào nghe một cái bạch, ngó xuống ngửi
thấy mùi. Ác một cái là lại trét vào giữa các khe
cửa, tức là có sự căm hờn và chủ tâm trong
đó. Mà chuyện này chúng nó chơi lần thứ ba
rồi.”
Đằng Sơn vụt cười hô
hố:
“Tôi mà là Trần Nghi Hoàng th́ sẽ
chở vợ con đi Las Vegas ngay!”
Trần Quảng
“Sau đó ḿnh về sẽ đăng báo
thế này: ‘Quư vị nào
đă tặng cho tôi đống phân ngay trước cửa
tiệm sách Văn Uyển ngày đó, nhờ vậy mà tôi
thắng một chầu bài lớn, xin mời đến
để chúng tôi hậu tạ!’”
Giọng Trần Nghi Hoàng:
“Cuốn sách của Văn Thanh mà nếu
biết cách quảng cáo th́ sẽ ăn lắm: ‘Văn Thanh, ông là ai? Người đă
được sinh ra và lớn lên ở miền Bắc
Cộng Sản, sang Mỹ 14 năm và đă trở về
với những liên hệ cũ để viết những
kư sự thật về dân miền Bắc.’ Nhiêu đó đủ thấy ăn.”
Văn Thanh cải chính:
“Trước kia, thật sự tôi
chưa có viết, bây giờ mới lên tiếng. Bên kia
bọn chúng nó chơi cái văn bản gửi qua Mỹ, nó
bảo tôi nếu về VN th́ nó sẽ bắt. Nhưng tôi
cố gắng viết nhiều hơn nữa (cao
giọng), chẳng bắt chó ǵ cả!”
Trần Nghi Hoàng thản nhiên:
“Nó bắt th́ ông nổi tiếng.”
Văn Thanh đồng ư:
“Đúng! Nổi tiếng như bác sĩ
Bùi Duy Tâm ấy.”
Trần Nghi Hoàng la lên:
“Không, nổi tiếng như Dương
Thu Hương chứ nổi tiếng như Bùi Duy Tâm là tiếng
con heo! Tưởng ông muốn sao chứ muốn nổi
tiếng như Bùi Duy Tâm th́ ông tệ quá. Tôi không ngờ
lại có một thằng bạn tệ như ông vậy.”
Giọng dịu hơn, Trần Nghi Hoàng
tiếp:
“Dương Thu Hương qua Pháp làm
nhiều pha đẹp quá, bả trả lời nhiều
câu rất hay.”
Văn Thanh vẻ ba hoa:
“Tôi định phang cho Dương Thu
Hương một bài v́ một câu nói của bà ấy.”
Tôi hỏi:
“Câu ǵ?”
Văn Thanh đáp:
“Tụi báo chí Pháp hỏi: ‘Khi bà bị cầm tù, giới văn
nghệ sĩ Miền Bắc có giúp đỡ ǵ cho bà không?’ Dương Thu Hương mới
trả lời: ‘Cái bọn
văn nghệ sĩ bên đó làm ǵ có đủ tư cách
để giúp đỡ tôi?’”
Trần Nghi Hoàng biện hộ:
“Với
trường hợp Dương Thu Hương th́ bả có
quyền nói câu đó”.
Văn Thanh
giơ tay:
“Vơ đũa cả nắm như
vậy đụng chạm quá. C̣n biết bao người
quư Dương Thu Hương, tại sao lại nói thế?
Trong khi ông Kim Lân ông ấy bảo ít nhất c̣n một
người như tôi đây không đi theo địch.
Đấy là mới chỉ ít nhất.”
Trần Nghi Hoàng vẻ phân trần:
“Câu nói của ông Kim Lân th́ tôi không
được biết. Nhưng Dương Thu Hương
sẽ trở về VN mà?”
Văn Thanh nhận định:
“Nội nguyên cái tư cách đủ cho
thấy là Dương Thu Hương dở. Pháp nó mời
một tiếng, bà ấy nhận lời ngay, đi chung
trong phái đoàn Cộng Sản gồm 15 người. C̣n
Hoàng Cầm ba lần đưa giấy mời, không
nhận, lần thứ tư Hoàng Cầm bảo: ‘Một là mời một ḿnh tôi, hai là
danh sách phái đoàn phải do tự tôi chọn.’ Cuối cùng Hoàng Cầm ở lại. Khi
biết tin đó, tôi bảo Hoàng Cầm: ‘Anh cứ đi đi, sang đây anh
giở quẻ sau.’”
Trần Nghi Hoàng la lên:
“Không. Nếu mà Hoàng Cầm chạy cú
đó là dở, tiếng tăm mất hết. Thà rằng
Hoàng Cầm ở lại VN.”
Văn Thanh phủ nhận:
“Ổng sang đây mới phang Cộng
Sản chứ?”
Trần Nghi Hoàng lắc đầu
“Không, sang đây ổng sẽ không phang
được ǵ hết. Cũng như Dương Thu
Hương, nếu sau những lời tuyên bố như
vậy mà chị ta ở lại Pháp th́ coi như vất
đi tất cả. Nhưng khi báo chí Pháp hỏi th́ chỉ
vẫn nói đúng ngày đó giờ đó chỉ về.”
Cả Trần Quảng
“Tôi nghĩ Dương Thu Hương
sẽ trở về.”
Trần Nghi Hoàng phát biểu:
“Hoàng Cầm nếu ở lại trong
nước th́ ngon, chứ qua đây th́ hỏng.”
Trần Quảng
“Ổng qua đây có làm ǵ được
đâu? Mà Dương Thu Hương qua đây cũng
chẳng làm ǵ được hết.”
*
* *
Văn Thanh vỗ vai Trần Nghi Hoàng:
“Này, Khánh Trường vừa viết
một bài về HO dă man lắm. Đưa sang Sàig̣n, báo Tuổi Trẻ nó đi liền 8 số, mượn bài đó
để chửi lại không những anh em HO mà c̣n tất
cả các cộng đồng hải ngoại.”
Trần Nghi Hoàng gật:
“Tôi biết. Cái câu mà tờ Tuổi Trẻ khai thác là do một anh Thượng Nghị sĩ
Mỹ nói, Khánh Trường nó xài lại. Cái sơ hở
của Khánh Trường ở chỗ, có một thời
gian tờ Hợp Lưu bị chửi là thân Cộng, nó
hoảng nên la làng lên rằng nó từng là thằng Nhảy
Dù, trong người con ghim một miểng đạn
của Việt Cộng nên nó thù Cộng Sản và không có lư
do ǵ để theo Cộng Sản. Nhưng mà cái cung cách nó
điều hành tờ Hợp
Lưu và nhất là qua bài
viết anh vừa nói đó, th́ thấy rơ ràng là nó đang
muốn xin job của Việt Cộng.”
Trần Quảng
“Lấy điểm với Việt
Cộng.”
Giọng Trần Nghi Hoàng:
“Đó, cái nh́n rốt ráo về việc
ấy là thế. Cũng như tên Đỗ Khiêm vẫn có
thơ đăng trên Văn
Uyển, nó đang làm công
việc bán gị chả cho VN, làm business với VN,
đột nhiên bị cấm không cho nhập cảnh VN
nữa. Nó bèn viết một lá thư gửi cho Trần
Hoàn, Bộ trưởng Bộ Nội vụ VN, đăng
công khai trên báo ở Mỹ, trong có một câu đại khái
thế này: ‘Tôi không có lỗi
ǵ với nhà nước CSVN hết. Cái lỗi duy nhất
nếu có chỉ là vào năm 1974 tôi đă lỡ đi lính
VNCH vài tháng. Và để chuộc lỗi th́ tôi đă đào
ngũ rồi.’ Đọc câu đó, tôi thấy khinh
bỉ nó quá chừng và chắc là cũng sẽ có thái
độ với nó theo chuyện này.”
Trần Quảng
“Ừ, hèn thật!”
Văn Thanh bày tỏ:
“Vấn đề không phải cá nhân mà
nguy hiểm chính ở chỗ, báo Tuổi Trẻ Sàig̣n
nó đăng bài đó ngay thời điểm Khánh
Trường về nước, gây cho anh em văn nghệ
trong nước sự hiểu nhầm rằng Khánh
Trường và tờ Hợp
Lưu mới là đại
diện cho văn học hải ngoại.”
Trần Nghi Hoàng cao giọng:
“Anh Văn Thanh ở với Cộng
Sản lâu năm mà không hiểu ǵ hết về chính
quyền của nó. Cộng Sản không hiểu nhầm, mà là nó muốn hiểu như vậy. Nó hiểu
rốt ráo rằng Khánh Trường chẳng là cái ǵ ở
hải ngoại hết, nhưng vẫn cố t́nh xem tờ Hợp
Lưu của Khánh Trường đại diện cho
văn học hải ngoại.”
Văn Thanh la to:
“Anh em văn nghệ trong nước
gần như bị bịt mắt hết. Tôi về VN, tôi
đến hội nhà văn chơi, nghe anh em bảo: ‘Cả hải ngoại chỉ có mỗi
Hợp Lưu và Văn Học.’ Tôi mới la lên: ‘Thế
th́ chết! Ai bảo hải ngoại chỉ có mỗi
Hợp Lưu và Văn Học? Hóa ra nguyên cái giới văn
học miền
Trần Nghi Hoàng cười:
“Này Văn Thanh, ông đọc Một Truyện Dài Không Có Tên thấy có một đoạn Bông
Giấy đă giải tỏa về vấn đề này
rồi: ‘Khánh Trường
nhận tiền của ai để làm tờ Hợp
Lưu? Của Đoàn Văn Toại? Tiền Toại là
tiền của ai? Của Mỹ? Toại bỏ tiền của
Mỹ ra cho Khánh Trường làm báo, chứng tỏ
điều ǵ? Chính là một cái thử nghiệm của
Mỹ. Vậy Khánh Trường là ai? Là cái tên viết một
cuốn dâm thư và nhận tiền của Mỹ
để làm báo.’ Hỏi xem một anh chàng tư cách
cỡ Khánh Trường có xứng đáng để nói
chuyện đất nước không? Khẳng định
không! Như vậy bài viết của nó vô giá trị, anh
cần ǵ để ư?”
Giọng Trần Quảng
“Bài đó Khánh Trường viết
truớc khi về nước.”
Trần Nghi Hoàng tiếp ngay:
“Cũng rất lâu sau khi nhận tiền
Đoàn Văn Toại. Nhưng who knows Khánh
Trường c̣n nhận tiền những ai nữa?”
Và Trần Nghi Hoàng kể:
“Thoạt tiên vào năm 1990, Đoàn
Văn Toại tới deal với tôi. Nó đề
nghị: ‘Trên tờ Văn
Uyển của toa, moa chỉ cần đăng ba bài,
khoảng 50 trang.’ Mà lúc
đó Văn Uyển mỗi kỳ ra chừng 150 trang. Tôi
đáp: ‘Mỗi số
tôi nhận cho anh ba bài, nhưng anh phải đưa cho tôi
700 đô và tôi phải đọc trước ba bài đó.’ Tôi cũng nói với Toại là bây
giờ ngay cả Đỗ Mười hay Nguyễn Văn
Linh đưa tiền cậy đăng, tôi cũng
nhận, nhưng với điều kiện khác hơn là
mấy ổng phải làm một tờ báo trong nước
để anh em hải ngoại gửi bài về
đăng, không được bỏ chữ nào hết.
Phần tôi cũng không bỏ chữ nào của mấy
ổng trên tờ Văn Uyển. Mấy
ổng có quyền tuyên truyền chủ nghĩa Cộng
Sản với người Việt hải ngoại,
tụi tôi cũng có quyển viết những cái ǵ ở
ngoài này cho người trong nước đọc. Đó là
cái game công bằng, mấy ổng dám chơi th́ tôi
chơi. Toại nghe vậy, không chịu, rút đi deal
với Khánh Trường (Chuyển điệu cực
kỳ khinh bỉ) mà một tên như Khánh Trường th́
với 10 ngàn đô Toại đưa, bảo đăng ǵ
mà nó chẳng đăng? Khánh Trường nhận tiền
xong, trên tờ Hợp Lưu thấy xuất hiện
tên anh chàng nắm về chính trị là Đỗ Hữu
Tài. Mà Đỗ Hữu Tài là
ai? Con ruột Tướng Đỗ Mậu thời
Đệ II Cộng Ḥa. Trong khi Đỗ Mậu lại rất
thân với Toại.”
Trần Nghi Hoàng cười mũi:
“Cái tṛ lập lờ đánh lận con
đen chính trị hai chiều của mấy ảnh
chỉ lừa được độc giả nào ít suy
nghĩ chứ c̣n tôi, làm sao qua mặt được tôi?”
*
* *
Trần Quảng
“Hoàng Hải Thủy qua Mỹ lâu rồi
mà đâu thấy viết lách ǵ nữa?”
Đằng Sơn la:
“C̣n, nhưng ít và dở lắm.”
Trần Nghi Hoàng xác nhận:
“Đúng! Mới đây, tôi có nghe trên
đài phát thanh những câu trả lời của Hoàng
Hải Thủy trong một cuộc phỏng vấn,
chỉ một đoạn thôi là tôi tắt máy liền. Tôi
nghĩ: ‘Rồi! Beng! Cũng
lại một trường hợp Phan Nhật
Nét nghi ngờ hiện lên mặt
Đằng Sơn:
“Có lẽ ổng nghĩ vậy
thật?”
Trần Nghi Hoàng gật:
“Đồng ư! Nhưng thế cũng
xong.”
Trần Quảng
“Nhưng mà không căm hờn sao
được? Nếu tôi ở tù như Phan Nhật Nam th́
tôi sẽ cần đến 10 năm mới giải
tỏa được cái ḷng căm hờn tụi Cộng
Sản. Bởi v́ nhiều khi cái sự căm hờn đó
nó không phát sinh trực tiếp từ kẻ thù của ḿnh,
mà căm thù từ con gián con kiến con rận căm
đi. Cái kiểu như khi ḿnh nh́n bầu trời xám
xịt, nh́n một cái đường mương, ḿnh
thấy ngay một gịng sông.”
Trần Nghi Hoàng cao giọng:
“Đồng ư điều Nam nói nếu
như đặt các ông Hoàng Hải Thủy, Phan Nhật Nam
trong trường hợp giống như tất cả các
anh em HO nào qua Mỹ. Nhưng nếu mấy ảnh tự
xưng ḿnh là người vĩ đại th́ không nên có ḷng
căm thù. Dostoievski và rất nhiều nhà văn cũng
từng ở tù. C̣n Soljenitsyne khi viết cuốn Một Ngày Trong Đời Ivan Denissovitch, ông ta chỉ cho chàng nhân vật chính nói
về cuộc đời tù ngục của hắn chứ
không nói đến ḷng căm thù. Bây giờ ông ta trở
về Nga vẫn oanh liệt như thường, ổng
đứng ngay trên đất nước ổng mà
chửi.”
Tôi đưa ra câu hỏi:
“Nếu bây giờ giả tỷ Cộng
Sản thua và Quốc Gia thắng th́ liệu ḿnh có làm
như Cộng Sản không?”
Trần Quảng
“Tôi nghĩ ḿnh sẽ không làm.”
Đằng Sơn phụ họa:
“Tôi cũng nghĩ ḿnh sẽ không làm.”
Tôi cười:
“C̣n tôi tin rằng có. Đây nè, chừng
vài năm trước, khi Sàig̣n
Nhỏ đăng cái truyện
ngắn Món Quà Cho
Người Tù Cải Tạo
của tôi th́ nhiếp ảnh
gia Nguyễn Ngọc Hạnh có điện thoại
đến tôi, ca ngợi truyện ấy. Ổng nói
rằng tôi là một tác giả can đảm. Và thêm: ‘Tôi muốn chia sẻ với cô cảm
nghĩ rằng, nếu Quốc Gia thắng e c̣n làm quá
hơn Cộng Sản.’
Ổng kể trước khi thua trận, chính phủ
Miền Nam cũng đă có lập ra những trại giam tù
binh Cộng Sản với những màn tra tấn rất tàn
ác.”
Giọng Trần Quảng
“Tôi th́ thấy các trại tù Cộng
Sản ác hơn. Ḿnh là phía Quốc Gia mà bênh Quốc Gia, hóa
nhà quê. Nhưng lịch sử đă chứng minh
điều ấy.”
Văn Thanh xen vào:
“Cái tay Quốc Gia thắng Cộng
Sản xong, chia tù binh làm hai loại: ai đồng ư phản hồi th́ chiêu
hồi cho ở lại miền
Trần Nghi Hoàng nhận định:
“Trước tháng 4/1975, chế
độ cai trị của miền
Đằng Sơn la lớn:
“Trên khía cạnh chính trị lại là
vấn đề khác nữa. Ở VN, anh làm chuyện
vớ vẩn mà nó kết anh th́ anh vẫn bị bắt
như thường. Con người ta ai cũng tàn
nhẫn.”
Trần Nghi Hoàng tiếp:
“Đừng nói chi xa, dưới chế
độ ông Diệm, biết bao người bị
bắt oan v́ hai chữ chính trị mà ông ấy nghi
ngờ. C̣n miền Bắc, tôi có đọc một tin trên
báo Cộng Sản thế này: ‘Một
thằng nhỏ 7 tuổi đi qua một chỗ, có lá
cờ Cộng Sản đứt giây rơi xuống
đất, nó lỡ đạp chân lên lá cờ, vậy mà
phải bị tù 20 năm. Tới năm 27 tuổi ra tù, nó
kiếm cách ở lại trong tù. Tại sao? Bởi v́
từ năm 7 tuổi tới năm 27 tuổi nó đă quen
cuộc sống nhà tù rồi.’
Thành ra muốn nói ǵ, ḿnh phải nói cho rơ.”
Tôi phát biểu:
“Sau một trận chiến phải có
bên thắng bên thua. Vấn đề không đặt ra
ở cái đại thể, mà tôi chỉ xin hỏi một
câu rằng, những người bị rơi vào hoàn
cảnh ‘một bên thua’ ấy có nên giữ măi trong ḷng
sự căm thù hay không?”
Trần Nghi Hoàng khoát tay:
“Thay v́ trả lời câu hỏi của
vợ tôi, tôi xin nói, nếu mà mấy ông HO giữ ḷng
căm thù Cộng Sản th́ c̣n có thể hiểu. Nhưng
với những người đă biết cầm cây
viết viết rồi như các ông Hoàng Hải Thủy,
Phan Nhật
Đằng Sơn mai mỉa:
“Cái chuyện ông không thích ổng cũng
chỉ là t́nh cảm riêng ông, ông nghĩ ổng phải
như vậy mà ổng không như vậy nên không thích
ổng nữa.”
Trần Nghi Hoàng lắc đầu:
“Không, trước kia tôi thích truyện
ấy lắm chứ.”
Tôi giơ tay lên:
“Tôi xin kể các bạn nghe chuyện này.
Vừa rồi tụi tôi đi xuống
Tôi kể tiếp giữa chiếu
rượu:
“Khi ấy Trần Ngọc nói chơ vào câu
chuyện giữa tôi và cậu nhỏ, giọng tức
giận chưa từng thấy trước đó: ‘Bông Giấy sao cứ hay bênh vực
mấy thằng Cộng Sản? Tại sao em không nghĩ
những con người quá khích kia căm thù Cộng
Sản v́ cha anh họ đă bị giết chết
dưới bàn tay Cộng Sản?’ Tôi đáp lời Trần Ngọc: ‘Nếu gọi căm thù th́ không phải
riêng đám người quá khích kia thôi mà đến 70
triệu dân chúng cả hai miền Nam Bắc đều
căm thù chế độ Cộng Sản. Luôn Đặng
Thái Sơn, biết đâu ngay chính trong ḷng anh ta cũng có
niềm căm thù ấy? Đâu phải chỉ riêng dân
miền Nam, mà cả dân miền Bắc cũng phải
trải qua biết bao điêu linh thống khổ. Bây
giờ thử nêu ra xem có gia đ́nh nào trong hai miền
lại không có con đi lính và tử thương trong
trận chiến kéo dài suốt một phần tư
thế kỷ? Tại sao ḿnh chỉ biết cái phần
của ḿnh mà chẳng nghĩ giùm cho cái phần
người khác cũng bị đau thương chẳng
kém ǵ ḿnh?”
Mọi người ngồi im trong
một lúc lâu.
Măi sau, Trần Nghi Hoàng nói:
“Tôi tiếp lời vợ tôi: Ở
Đằng Sơn la lớn:
“Chửi trong nước để nó túm
ngay tại chỗ à?”
Trần Nghi Hoàng cũng la lớn:
“Vậy th́ ra ngoài nước chửi
với đồng bào, đâu có ǵ ích lợi?”
Một bên vai Trần Quảng
“Đó! Cái dở là ở chỗ không có
thằng nào đủ anh hùng để có thể dám về
VN mà chửi Cộng Sản”. (Cười hề hề).
Trần Nghi Hoàng kể:
“Hồi trước tôi có quen một anh
tên Nguyễn Hữu Chỉnh cũng ở tại
Trần Nghi Hoàng tiếp:
“Thật ra mấy ông như Phan Nhật
Nam, Hoàng Hải Thủy qua đây mà đừng có nói ḿnh
ngon thế này thế khác, chỉ sống b́nh thường
như mấy ông HO, hoặc chịu im hơi lặng
tiếng như cái ông Thanh Tâm Tuyền, hay tệ hơn là như
anh chàng Tô Thùy Yên chỉ muốn show off ḿnh là nhà thơ
để dễ bề cua gái th́ tôi không có ǵ thắc
mắc. Đàng này mấy ổng tuyên bố vung vít, lời
nói không cần đóng thuế, tôi cho thái độ đó là
dở. Ḿnh đă nói ḿnh ngon th́ nhiều khi phải
tự mua lấy cho ḿnh cái chết. Người ta không ai
đợi anh làm thánh tử đạo hết bởi anh có
tử đạo hay không chẳng ích lợi ǵ cho ai.
Vấn đề anh đă nói anh ngon th́ anh phải ngon
thiệt. Vậy thôi!”
Văn Thanh nhắc lại:
“Dân miền Bắc gọi Phan Nhật
Trần Quảng
“Tôi th́ thấy Phan Nhật
Giọng Trần Nghi Hoàng rơ ràng khinh
bỉ:
“Thật ra tôi thấy mấy anh Phan
Nhật
Vẻ như muốn làm dịu không khí
đang đến hồi gay cấn, Văn Thanh la to:
“Để tôi kể các bạn nghe
chuyện này: Ba anh Hoàng Anh Tuấn, Du Tử Lê với Phan
Nhật Nam đang ngồi trong một cái quán, chợt
thấy hai cô em gái Hoàng Mộng Thu và Hà Cẩm Tú
bước vào. Ba anh thích quá. Hoàng Mộng Thu nó mau mồm
lắm, nó hỏi: ‘Anh Du
Tử Lê về đây chơi có đă đi thăm các
văn nghệ sĩ
Trần Quảng
“Nhưng mấy anh kia bỏ đi th́ có
ǵ làm cho Hoàng Mộng Thu bực? Đứa nào muốn
đi cứ để nó đi, muốn ở th́ cho nó
ở, thắc mắc làm quái ǵ kia chứ? (Cười, nói
thêm) Phan Nhật
Văn Thanh giải thích:
“Hoàng Mộng Thu bị ê mặt. Nó
hỏi tôi. Tôi mới bảo: ‘Tại
v́ cuốn Một Truyện Dài Không Có Tên của Bông Giấy
có nhắc đến Du Tử Lê với Phan Nhật Nam nên
mấy người đó kỵ nghe tên anh chị Trần
Nghi Hoàng & Bông Giấy.’
Hoàng Mộng Thu la lên: ‘Trời
ơi, xưa nay có bao giờ em đọc sách đâu mà
biết? Em chỉ biết anh Du Tử Lê và anh Trần Nghi
Hoàng đều là nhà thơ nên mới hỏi thăm.’”
Văn Thanh cười, tiếp:
“Có lần cũng tại nhà ông bà
Trần Nghi Hoàng, gặp ông Trần Ngọc, tôi hỏi ông
ấy: ‘Du Tử Lê từng
là Đại Úy trong quân đội miền
Trần Nghi Hoàng la lên:
“Đúng! Trần Ngọc có nói với
Văn Thanh câu đó. Nội nghe đến cái tên Trần
Thị Bông Giấy, Du Tử Lê đủ sợ đến
té đái văi phân!”
Văn Thanh cười kh́:
“Té ra Bông Giấy c̣n ghê gớm hơn
Việt Cộng nên Du Tử Lê mới sợ.”
Tôi rùn vai, im lặng. Những lời
của Trần Ngọc, tôi cũng đă nghe. Nhưng qua
giọng kể Văn Thanh lúc này, tôi bỗng nhận
thức một cái ư khác
thường trong đó.
Trước nay Văn Thanh vẫn ra mặt pḥ Du Tử Lê,
ai cũng biết. Nên ngay lúc ấy, dù chỉ là thuật
lại lời một người khác mà tôi vẫn thấy
trong thái độ Văn Thanh một cái nét quỷ quyệt
rất đáng ngờ.
Anh quay sang tôi:
“Bây giờ xin phép Bông Giấy cho tôi làm
chuyện này.”
Tôi gật:
“Anh cứ nói.”
“Ban năy nghe Bông Giấy bảo là bài
viết về Phan Nhật
Trần Quảng
“Phan Nhật
Văn Thanh tiếp:
“Tôi sẽ dựng chuyện thế này: ‘Tôi rón rén lên cầu thang, nghe Phan Nhật
Đằng Sơn vụt la lớn:
“Ông Văn Thanh mà viết truyện
ấy, bà Bông Giấy sẽ nện cho ông chết!”
Văn Thanh há hốc mồm, nửa
đùa nửa thật:
“Thế ư? Thôi chẳng dại mà
viết!”
Tôi cười lạt, thản nhiên:
“Tôi đâu có care. Anh Văn Thanh
cứ việc viết đi! Tôi cho phép anh làm điều
đó.”
Văn Thanh quay qua Đằng Sơn:
“Đấy, Đằng Sơn nghe rơ
chưa?”
*
Từ dưới bếp lên, mang theo
một dĩa bánh ḿ bơ đặt vào chiếu
rượu xong, tôi hỏi:
“Anh Văn Thanh à, hồi năy h́nh như anh
có nói ǵ về chuyện Hoàng Mộng Thu bảo tôi viết
bài chửi khắp thiên hạ phải không? Tôi lui cui trong bếp
nên không nghe rơ.”
Văn Thanh gật đầu:
“Hoàng Mộng Thu đứng ra quyên
tiền để gây quỹ cho hội Hướng
Việt, đi xin các hội đoàn ủng hộ chút ít,
chẳng anh nào thèm cho lấy một xu. Nó mới bảo tôi
nó sẽ làm một Bông Giấy thứ hai, lôi tất cả
các hội đoàn ra mà chửi. Nó ngồi xuống viết
không xong, mới nhờ tôi viết. Tôi bèn viết một
bài khen ngợi tất cả các hội đoàn. Nó
đọc, nó tức, bảo tôi: ‘Mẹ! Nhờ viết chửi mà anh lại viết
khen là nghĩa làm sao?’ Tôi
cười: ‘Bài đăng
rồi, làm thế nào bây giờ? Có lẽ anh viết
nhầm chăng?’”
Văn Thanh nói thêm:
“Nghe nó đ̣i chửi tất cả các
hội đoàn, tôi hoảng kinh, cứ khen bừa đi, may
ra các ông ấy đọc mà thấy tự xấu hổ.”
Trần Quảng
“Rồi có hội đoàn nào cho nó
tiền không?”
Văn Thanh lắc đầu:
“Chẳng ma nào cả. Toàn một đám
bần tiện. Chỉ nhờ bà con ủng hộ
được hơn 400.”
Trần Nghi Hoàng cười:
“Hóa ra dưới mắt Hoàng Mộng
Thu, Bông Giấy là người chuyên viết bài chửi
người khác? Nhưng mà nếu đọc kỹ các bài
tâm bút đăng trên Văn
Uyển, tôi đố anh nào
t́m ra được một câu chửi?”
Đằng Sơn mai mỉa:
“Đừng có tin vào cái chủ quan riêng.
Bất đồng ư th́ không thành vấn đề.”
Văn Thanh quay sang tôi:
“Này Bông Giấy, tôi xin nhắc lại
lời phát thanh của ai đó rằng: ‘Trên đất Mỹ, ở Bắc
Đằng Sơn nói lớn:
“Con người tôi rất khoa học.
Tôi chủ trương phải giữ cái ngoại quan mà
quên cái nội quan của ḿnh đi. Ngoại quan có nghĩa
là ḿnh bỏ cái chuyện ḿnh nghĩ ǵ. Một lần, tôi
có đưa quyển Văn Uyển cho một tên hoàn
toàn không hề đọc Văn Uyển trước
đó. Đọc xong bài Tâm Bút, nó nói: ‘Bà này sao cứ chửi người này
người kia lung tung vậy?’ Đó là cái ngoại
quan.”
Trần Nghi Hoàng la to:
“Nhưng mà anh chàng kia cũng đă không
ngoại quan với chính ảnh, chỉ có phần nội
quan, nghĩa là ảnh nghĩ theo cái đầu của riêng
ảnh.”
Tôi ngồi im mỉm cười.
Văn Thanh hỏi kháy:
“Thế Bông Giấy nghĩ sao?”
Hỏi lần thứ hai, tôi mới
thủng thẳng đáp:
“Tôi th́ chẳng biết ǵ về cái
nội quan ngoại quan kiểu anh Đằng Sơn nói.
Chỉ biết rằng có nhiều người già
người trẻ gửi thư hay điện thoại
đến tận nhà sách Văn Uyển để hỏi
mua cho được quyển Một
Truyện Dài Không Có Tên ngay
từ khi sách c̣n quảng cáo trên báo mà chưa cho phát hành.”
Trần Nghi Hoàng xác nhận:
“Đúng! Có một ông cụ đă 89
tuổi mà c̣n tinh anh lắm, đọc vài bài trên Văn Uyển, thấy đăng trên báo là sắp cho ra mắt
quyển sách nên t́m tới xin mua về đọc
trước.”
Đằng Sơn cười mà thấy
có vẻ quạu quọ:
“Ông nội đó chắc hận
đời nên mới thích nghe chửi. Con người ai
cũng thích nghe chửi, chính tôi cũng thích nghe chửi
nữa.”
Văn Thanh vẻ dàn ḥa, nói với tôi:
“Này Bông Giấy, ở nhà, tôi đă làm
sẵn cái khung bài viết về cuốn sách của Bông
Giấy. Nếu bây giờ bà đồng ư th́ sáng thứ
Bảy tới sẽ có ngay một bài báo tung ra. Bài báo
ấy tôi đặt tít thế này: ‘Từ Hà Nội Đến
Trần Quảng
Văn Thanh tiếp:
“Vâng, cái nhan đề rất buồn
cười. Thế nào là từ Hà Nội? Từ Hà Nội,
tôi quay một góc 360 độ sang 104 các nhà văn miền
Bắc…”
(Tôi cười thầm, tự hỏi: “Ở miền Bắc, nhà văn đâu
mà lắm thế?”)
Trần Nghi Hoàng xen vào:
“Anh Văn
Thanh làm đi!”
Giọng Văn Thanh:
“Tôi tung ra cái ư, tôi đánh giá tác phẩm
Bông Giấy, tôi bảo tại sao Bông Giấy lại
viết về các nhà văn hải ngoại, tôi dẫn
độc giả đi đến chỗ hiểu thâm ư
của Bông Giấy…”
Trần Quảng
“Bà Thu Vân không phải là người háo
danh, anh làm thế mang tiếng mượn cái tên của
bả.”
Đằng Sơn vụt la to, vẻ
bất ngờ khích động:
“Nhưng mà viết xong th́ vất bài vào
sọt rác! Như vậy mới vừa ḷng bà Bông Giấy.”
Văn Thanh vẻ mặt nghiêm trọng:
“Bài này tôi viết rất công phu. Sau khi
tôi dẫn độc giả vào mê hồn trận rồi,
tôi mới đưa ra cái điểm: ‘Người ta chửi Lưu Hữu
Phước nhưng suốt ngày cứ hát Quốc Ca
của Lưu Hữu Phước. Người ta chửi
một nhà văn bao nhiêu th́ càng đến gần văn
chương nhà văn ấy bấy nhiêu. Bây giờ mời
các bạn đến
“…Đến để nghe
chửi!”, Đằng Sơn cắt ngang.
Văn Thanh tiếp:
“… Thế là tôi liệt kê năm sáu
chục nhà văn lớn có mặt trong tác phẩm ấy.”
Trần Quảng
“Anh có thể nêu ra những tên tuổi
lớn như Du Tử Lê, Mai Thảo, Phạm Duy… ‘Những tên tuổi lớn đă
được đề cập tới gồm những
người sau đây…’
Nhưng anh nhớ đừng có bỏ tên tôi nghe, mà
phải để tên tôi TRẦN QUẢNG
Vẻ mặt Văn Thanh và Trần
Quảng
“Tôi đưa ví dụ Bông Giấy
viết như thế này: ‘Trần
Quảng
Trần Quảng
“Mặt L.!... Mà phải in đậm chữ ‘Mặt L.!’”
Văn Thanh to giọng (tôi ngạc nhiên v́
ít khi nghe anh to tiếng):
“Thế rồi tôi đưa ra so sánh
giữa Bông Giấy với 104 nhà văn miền Bắc. Tôi
đặt câu hỏi: ‘Tại
sao Bông Giấy viết mà lại gây ra nỗi bất b́nh
lớn trong văn giới hải ngoại? Như vậy
văn giới hải ngoại có phải độc tài
giống như chính quyền miền Bắc không?’”
Trần Nghi Hoàng chen ngang:
“Và anh đặt tiếp câu hỏi: ‘Ở hải ngoại thực sự có
tự do hay không?’”
“Đúng!”
Văn Thanh gật đầu. “Tôi sẽ hỏi thế.
Tức là tôi sẽ viết bài này dài một trang
rưỡi và đăng trên tờ Thời Báo
của Vũ B́nh Nghi vào ngày thứ Bảy tới.”
Quay sang tôi, Văn Thanh hỏi:
“Bông Giấy đồng ư chứ?”
Tôi lănh đạm đáp:
“Anh muốn làm ǵ th́ làm. Nhưng nếu
hỏi tôi th́ tôi nói thật. Tôi
chủ trương tác phẩm sống hay chết là do giá
trị có hay không trong nó, chứ chẳng liên quan ǵ
đến các bài viết khen hay chê của người khác.
Ngay từ khi mới đặt hàng chữ đầu tiên
trên một trang giấy, tôi đă nghĩ, tác phẩm nó
đă có riêng một định mệnh rồi. Phần tôi
là tác giả, tôi không cần ai lăng xê tôi hết, ngay
cả người lăng xê là ông Trần Nghi Hoàng nhà tôi
chăng nữa.”
Văn Thanh cười cầu tài:
“Bà không muốn tôi viết th́ thôi.
Nhưng nếu lấy cái tâm mà nói, tôi phải nhận
những bài Tâm Bút bà viết là thành thật nên muốn
đưa nó lên. Tụi Mỹ hay các nhà văn VN khác không có
được điểm thành thật đó. Nhiều khi
trong một tác phẩm sự thật, họ chỉ cố
phịa như kiểu vẽ rắn thêm chân cho hấp
dẫn độc giả mà thật th́ chẳng có chút nào
giá trị sự thật.”
Giọng nghiêm trang hơn, Văn Thanh bày
tỏ:
“Ư nghĩ tôi về cuốn sách của
Bông Giấy chia làm ba giai đoạn. Thoạt đầu
tôi cũng nghĩ như Đằng Sơn, tuy không dùng
những chữ khích bác nặng nề, nhưng tôi cho
rằng cuốn ấy vô giá trị ở điểm nó toàn
chửi người khác. Tuy nhiên cũng ngay từ giai
đoạn đầu, có một điều tôi không
thể phủ nhận: Điểm độc đáo là
trong toàn tác phẩm, Bông Giấy chỉ dùng lối văn
đối thoại. Mà với loại này, những tay
cừ khôi nhất cũng phải sợ. Đừng nói chi
xa, ở ngay tại hải ngoại, chưa ai có
được lối văn đối thoại lôi
cuốn như của Bông Giấy. Cách viết Bông Giấy
thuộc hàng cao cấp, trong ấy phần tả t́nh
tả cảnh rất ít, vậy mà liệt kê ra bao nhiêu là
chuyện đến 448 trang dầy, đâu phải dễ.
Nói riêng về kỹ thuật viết, tôi đủ
thấy nể.
“Sang giai đoạn II, đọc
lại, tôi thử che hết các cái tên nhân vật, thế
vào đó bằng các chữ A, B, C, D… th́ tôi khám phá ra sự
lôi cuốn ở cái mức độ sự thật mà không
làm cho người ta nhàm chán hay phẫn nộ. Giọng
văn rất sang.
“Qua đến giai đoạn III, trong
sự giao thiệp với nhau, Bông Giấy cho thấy
khả năng làm việc rất đáng sợ. Nhà văn là phải có tác phẩm, không
thể cứ ba hoa cái mồm mà người ta tin. Nhiều ông nhiều bà tự xưng nhà
văn mà đến ba bốn năm vẫn không viết
nổi một cái truyện ngắn. C̣n Bông Giấy viết
như người ta ăn vă (cười) trong khi bà ấy
vẫn làm việc, vẫn dạy học tṛ, săn sóc chồng
con, vẫn viết các bài khác cho Văn Uyển.” (Lại cười).
Trần Quảng
“Đă bảo bà Thu Vân là người
không háo danh mà ông Văn Thanh cứ ca măi. Bả đâu có care.”
Đằng Sơn gật gù lẩm
bẩm:
“Kệ, cứ để ca, xong chính ông
ấy phải nghe chửi!”
Văn Thanh tiếp, vẫn trong thái
độ nghiêm trang:
“Ở trên tôi chỉ mới nói về
khả năng làm việc. Bây giờ nói về văn tài.
Mỗi nhà văn có một cách hành văn độc đáo
riêng, chẳng ai bắt chước được ai.
Nhưng mà ḿnh vẫn có thể lấy một cái mẫu
số chung để định văn tài từng
người. Th́ tôi phải công tâm mà nói Bông Giấy là
người rất có văn tài. Chỉ một cái góc
đường Số Hai và William, trong một bối
cảnh bất động, từ đầu đến
cuối vẫn im ĺm như thế, vậy mà dưới
ng̣i bút Bông Giấy lại trở nên luôn luôn biến ảo,
sống động dễ sợ. Đó là một
điểm son trong văn chương Bông Giấy. Về
sau này, anh nào nghiên cứu văn học mới thấy
được giá trị của cuốn ấy. Trong
đêm Hai Mươi Năm
Văn Học vừa
rồi của Du Tử Lê tổ chức dưới Santa
Ana, tôi gặp gần 150 văn nghệ sĩ, nhưng không
ai hạ nổi bút để viết Một Truyện Dài Không Có Tên như
Bông Giấy.
“Văn tài có, sức sáng tác có, bây giờ
c̣n một điểm cuối cùng, lại là điểm
dễ gây tranh luận nhất: Đó là tầm tư
tưởng của tác phẩm. Nói về tầm tư
tưởng của một quyển sách như quyển Một Truyện Dài Không Có Tên th́ nó rất vô biên. Giống y như
cuốn Lă Sanh Môn của một tác giả người
Nhật vậy. Năm chúng ta cùng nh́n vào bức
tường đàng kia, vị trí góc độ khác nhau th́
mắt nh́n của mỗi người cũng khác nhau
đi. Người đứng góc nào nói lên tầm nhận
thức của mắt ḿnh theo góc đó. Dưới cái góc
riêng, Bông Giấy viết ra những điều ḿnh nh́n
thấy. C̣n làm sao bắt Bông Giấy viết theo ư ḿnh
muốn mà được. Bởi nếu như thế,
tất cả tầm tư tưởng trong văn giới
chỉ gom thành ‘của
một nhà văn’ chứ
đâu phải của ‘thiên
hạ văn’? Thế th́ theo tôi, nếu chỉ xét trên
ba phương diện đó, việc công kích Trần
Thị Bông Giấy và Một
Truyện Dài Không Có Tên cũng là một điều hoàn toàn sai.”
Tôi thấy ngạc nhiên, không phải v́
những nhận xét của Văn Thanh, mà v́ thái độ
im ĺm của Đằng Sơn. Năy giờ anh không nói ǵ,
cứ ngồi uống rượu t́ t́, nhưng trên khuôn
mặt, nét bực bội càng thêm bộc lộ.
Văn Thanh cười:
“Tôi đi đâu cũng được
người ra yêu là bởi v́ tôi viết cuốn Gái Hà Nội Khóc Ai, trong
ấy toàn chửi những anh ở Hà Nội, chẳng dính
dáng đến ai ở hải ngoại nên cũng chẳng
ai ghét tôi cả. Bông Giấy đáng tội hơn,
tương ngay đến hơn 100 văn nghệ sĩ
lên giấy trắng mực đen, mà có điều lạ
là chẳng anh nào dám viết trả lời lấy một
chữ?”
Đằng Sơn bật nói:
“Chẳng ai thèm trả lời th́
đúng!”
Văn Thanh tiếp:
“Viết về tác phẩm Bông Giấy,
nếu có trích th́ tôi trích những điều Bông Giấy
nói về người khác mà bật ra được
một vấn đề xă hội chứ tôi không dẫn
khơi khơi. Những bài viết ấy, giả thử
bây giờ tôi thay tên đổi họ nhân vật thật
th́ hẳn thấy trong đó có rất nhiều vấn
đề về con người hay xă hội đáng cho ta
phải suy gẫm lắm.”
Trần Nghi Hoàng đưa ra nhận xét:
“Cái lạ là với lối viết tâm
bút của Bông Giấy, những độc giả ưa
chuộng đa số ở vào cỡ tuổi mấy ông
già…”
Đằng Sơn năy giờ ngồi yên,
bấy giờ ngắt ngang, vẻ rất hậm hực:
“Các ông già đứt gân, hết xí quách,
không biết làm ǵ nên cần phải có cái để
giải trí!” (Cười giả lả).
Trần Nghi Hoàng tiếp:
“… Hoặc mấy người trẻ.
C̣n cái cỡ ngang ngang Bông Giấy th́ chỉ toàn đố
kỵ.”
Đằng Sơn cười gằn:
“Trẻ th́ thằng nào cũng toàn là bank robber
thôi chứ có báu ǵ?”
Trần Nghi Hoàng bắt đầu
nổi giận:
“Ả! Nếu nói như vậy th́ trong
nhóm Ngàn Lau của ông có những thằng bank robber
à?”
Trần Quảng
Riêng tôi, đă nhận ra cái ư khích bác
của Đằng Sơn từ đầu cuộc
rượu, bây giờ càng thêm nặng, nên quay qua nói với
Trần Nghi Hoàng:
“Đằng Sơn v́ tức giận
bố bảo anh ta viết chẳng ra ǵ nên trả thù
bằng cách đem văn chương em làm đối
tượng hạ nhục. Điều đó cũng fair,
bố cần ǵ căi vă cho nhọc sức?”
Trần Nghi Hoàng lắc đầu,
mặt đanh lại:
“Bố không căi, bố chỉ trả
lời hắn.”
Đằng Sơn thêm vào:
“Ḿnh chủ trương tinh thần dân
chủ mà!”
Trần Nghi Hoàng nh́n thẳng Đằng
Sơn, gằn giọng:
“Những tên như Vũ Hoàng Anh Bốn
Phương, Lê Tạo, Trần Công Lân của nhóm Ngàn Lau
đều là ăn cướp nhà băng à? Tôi cho ông
biết tôi đang c̣n giữ trong tay lá thư của Lê
Tạo ở San Diego viết cho tụi tôi, kể rằng
mỗi lần nhận Văn
Uyển, bài đầu tiên t́m đọc vẫn
là bài Tâm Bút của Bông Giấy. Hóa ra nó cũng là thằng
ăn cướp nhà băng à? Nếu nói kiểu ông th́ trong
nhóm Ngàn Lau của ông xưa nay chỉ toàn
đẻ ra những thằng ăn cướp, thật
bây giờ tôi mới biết.”
Trần Quảng
“Nói bankruptcy đúng hơn là bank robber.”
Trần Nghi Hoàng cười khẩy:
“Mà tôi th́ lại thấy những
thằng ăn cướp trong nhóm ông, họ hơn ông
đủ mọi mặt, từ tŕnh độ viết lách
đến khả năng suy xét.”
Đằng Sơn cười giả
lả:
“Nói điều đó cho thấy là ông
đang trở lại vấn đề cũ rồi.
Sự tầm thường hay phi thường đều
chỉ nằm ở đó. Ḿnh đừng có bàn đến
nó nữa.” (Lại cười nhưng sắc mặt
chuyển qua ngượng ngập).
Văn Thanh đưa tay:
“Tôi sẽ viết bài ấy, Bông Giấy
cho phép nhé?”
Tôi thản nhiên:
“Anh Văn Thanh muốn viết ǵ về
tôi th́ viết, tôi không cần. Nhưng riêng tôi th́ chưa bao giờ tin
tưởng các bài phê b́nh hay điểm sách của giới
viết lách VN hải ngoại. Dưới mắt tôi,
gần như 99% các tay viết loại này đều không
có đủ tŕnh độ để thẩm định
nghệ thuật văn chương một cách đúng
đắn, nhất là không có được tính vô tư
cần thiết của một nhà viết phê b́nh, mà chỉ
toàn viết theo cái đầu phe phái hay hận thù của
chính họ. V́ vậy tôi
không bao giờ mất th́ giờ để đọc các
bài phê b́nh ấy. Luôn cả bài của anh, tôi sẽ không phiền
nếu anh viết, nhưng cũng không đọc đâu.”
Đằng Sơn lớn giọng:
“Ông Văn Thanh cứ viết đi,
đừng nói ǵ hết cả.”
Trần Nghi Hoàng cũng nói:
“Đúng! Anh Văn Thanh cứ viết phê
b́nh cuốn sách của Bông Giấy đi. Sự thật
tự thân tác phẩm đó đă gây khó chịu kẻ khác,
tạo cho tụi tôi rất nhiều kẻ thù. Bây giờ
bài của anh có làm khó chịu hơn cho ai th́ cũng vậy
thôi. Cùng tắc biến mà!”
Trần Quảng
“Đôi khi có những bài phê b́nh một
tác phẩm viết c̣n dài hơn cả tác phẩm đó
nữa.”
Trần Nghi Hoàng đáp:
“Nhưng
điểm trọng tâm vẫn là giá trị tác phẩm có hay không mà
thôi”
Tôi nói với Văn Thanh:
“Anh nên mua một cuốn về
đọc rồi muốn viết ǵ th́ viết.”
Trần Quảng
“Khi ấy th́ tối thiểu tôi cũng
cầm được 15 đồng của anh, đáng giá
nửa chai rượu Rémy
Martell đăi anh em.”
Văn Thanh nhăn mặt:
“Bông Giấy nói chuyện tiền bạc
th́ c̣n ǵ nữa?”
Tôi lắc đầu:
“Không! Tôi đang nói chuyện thực
tế. Ít nhất đọc bài anh viết chửi hay khen
cuốn sách tôi mà uống được rượu mua
bằng tiền bán sách rút từ túi của anh th́ c̣n ǵ thú
vị bằng!”
Trần Quảng
“Tôi th́ thấy rằng ông Người Ngoài Phố (****) nên
viết một bài với cái tựa là Bom Nổ Trong Làng…, (ngừng
lại) không biết làng này là làng ǵ, làng văn hay làng báo?
Nhưng mà đề thế này th́ đúng hơn: Bom Nổ Trong Làng Văn-Báo.”
Mặt Đằng Sơn bỗng
thấy đỏ hẳn với nét tức giận ghê
gớm, cất giọng la to:
“Tôi th́ thấy không có lư do ǵ để
viết về một cuốn sách vớ vẩn như
cuốn Một Truyện Dài
Không Có Tên của Trần
Thị Bông Giấy.”
Giọng Trần Nghi Hoàng cũng không kém
phần tức bực:
“Đúng! Cuốn Một Truyện Dài Không Có Tên của Trần Thị Bông Giấy có
thể là cuốn vớ vẩn, nhưng để hiểu
được từng chữ trong ấy một cách sâu
sắc, ông Đằng Sơn chắc phải mất thêm 10
năm đọc sách và 20 năm sống nữa ḱa.”
Văn Thanh bật tiếng cười
x̣a.
Riêng tôi, thực sự ngạc nhiên khi
nghe cái giọng khích bác năy giờ của Đằng
Sơn. Anh đă rất nhiều lần đến uống
rượu tại nhà tôi, giao t́nh tuy không chí cốt nhưng
cũng đáng gọi vào hàng thân mật. Xưa nay biết
rằng tánh anh vẫn vậy, cau có dùi đục, nên tôi và
Trần Nghi Hoàng không hề giận nếu thảng
hoặc lúc nào không vừa ư v́ những lời anh nói.
Nhưng đêm nay, điểm ngạc nhiên duy nhất trong
tôi là cái giáo dục
lịch sự tối thiểu, anh đă tỏ ra không
hề có đối với đứa con tinh thần
vừa mới chào đời của một người
bạn, lại là một tác giả nữ. Có
điều, trong cách nói hằn học của anh, bỗng dưng tôi nh́n ra rất rơ sự
đố kỵ ganh ghét anh vẫn che giấu trước
nay trong những giao thiệp với tôi và Trần Nghi Hoàng.
[Một bữa, Trần Nghi Hoàng từ
ngoài phố về, kể cho tôi nghe câu chuyện:
“Bố ghé qua Trần Quảng
“Đây là Trần Nghi Hoàng.”
Bà chị
“Tôi có đọc thơ và nghe tiếng
anh.”
Đằng Sơn kêu lên, điệu
rất thành thật:
“Ông này chưa kinh đâu. Bà vợ
ổng mới là kinh gấp mười. Bà ấy đang
viết một quyển sách mà nếu cuốn này chào
đời th́ tôi sẽ hoàn toàn thân bại danh liệt.”]
Nhớ lại câu chuyện vừa
kể, tôi bỗng nghĩ ra thêm một điều
đặc biệt khác rằng, thái độ hằn
học năy giờ chỉ là một cách che giấu nỗi
sợ hăi thật sự về một sự “thân bại danh liệt” như đă nói với bà chị
Trần Quảng
Tôi nh́n thẳng Đằng Sơn, nghiêm
giọng:
“Anh Đằng Sơn à, tôi xin nói với
anh hai điều. Thứ nhất, anh dă từng uống
rượu nhiều lần tại nhà tôi. T́nh thân với
anh, dẫu tôi chưa bao giờ dám nghĩ rằng
đậm đà th́ cũng không đến nỗi quá
lợt lạt. Anh lại là người có học và
biết cầm cuốn sách lên đọc. Vậy tôi
nghĩ anh cũng nên lịch sự đối với tôi,
tác giả của một quyển sách vừa xuất
bản để đừng nên dùng những chữ
nặng nề như ‘Ông già
hết gân’ hay ‘Bọn
trẻ ăn cướp ăn trộm’ này kia mà
đặt tên cho giới độc giả của riêng tôi.
Điều thứ hai tôi
xin nói thiệt, nếu anh Đằng Sơn mà viết bài
ấy thật như lời Trần Quảng
Trần Quảng
“Người ta viết th́ viết,
chứ người ta đâu có cần chị đọc
hay không.”
Tôi gật:
“Đúng! Nhưng ở đây tôi xin
nhắc lại lời một lần tôi nói với Đào
Khanh, tác giả quyển Đôi Mắt: ‘Tôi thà nh́n thấy tác phẩm ḿnh bị
d́m chết trong quên lăng bởi những tay viết
đố kỵ khác, chứ không thà được một
người có tŕnh độ thẩm thấu văn
chương cỡ như anh ngợi khen.’ Có
nghĩa rằng, nếu Đằng Sơn bốc tôi lên
tận mây xanh, tôi cũng không màng, hà huống ǵ hạ tôi
xuống tận đất đen như thái độ năy
giờ anh ta có. Là bởi tại sao? Bởi v́ dưới
mắt tôi, với tŕnh
độ thẩm thấu văn chương nghệ
thuật cỡ Đằng Sơn, những lời khen
chỉ tổ làm cho tôi mắc cỡ!”
Văn Thanh chen vào:
“Bài viết của tôi về Bông Giấy
th́ sẽ không ngợi khen và cũng không chửi rủa.”
Đằng Sơn mặt tẽn ṭ
nhưng vẫn cao giọng trây trúa:
“Nhưng mà hai trăm năm sau chị
sẽ hối hận (cười hề hề). Tức là
hai trăm năm nữa mới hối hận mà nói
rằng: ‘Phải chi vào
thời đó, thằng ấy nó viết bài chê ḿnh th́
đỡ biết mấy!’”
Tôi lạnh lùng:
“Có thể điều anh nói là đúng,
nhưng chuyện bây giờ đối với tôi đúng
hơn. Rằng tôi không bao
giờ màng đến những cái ǵ anh viết về tôi,
cho dù đó là những lời ngợi khen.”
Giọng Trần Quảng
“Bất cứ ai viết bài khen tôi, tôi
đều care lắm.”
Tôi gật:
“Điều ấy tôi đă biết.
Riêng tôi thú nhận, bản
chất tôi rất kiêu ngạo, nhưng chỉ dám kiêu ngạo
trên những điều tầm thường thuộc
về thể chất. Có những việc đàn ông ngại
ngùng không muốn nhúng tay v́ làm biếng, th́ tôi làm và làm hoàn
hảo được tuốt. Tôi rất tự tin về
cái đầu sắt đá của ḿnh trên những mặt
đó. Tôi luôn luôn nghĩ: ‘Một
nghệ sĩ có thể làm được những
điều của những người b́nh thường
làm, nhưng những người b́nh thường th́ không làm
được cái điều mà nghệ sĩ đă sáng
tạo.’
Tuy nhiên, về mặt văn chương
nghệ thuật, chưa bao giờ tôi dám mang ư nghĩ kiêu
hănh v́ những ǵ ḿnh đă có. Tại sao? Bởi v́ tôi biết văn chương
nghệ thuật nó vô cùng lắm, không thể nào nói cho
hết được. Vậy, với những lời
hằn học năy giờ của anh Đằng Sơn,
thật ḷng tôi rất cảm ơn. Từ anh, tôi nh́n ra
được một điều: ‘Không phải anh nào biết cầm
cuốn sách lên đọc cũng đều có cái nh́n
về văn chương một cách đúng đắn.’ Thêm một
điều nữa: ‘Sự
đố kỵ trước nay tôi vẫn lờ mờ không tin khi
nghĩ về đám bạn vẫn cùng tôi và Trần Nghi
Hoàng uống rượu, bây giờ quả t́nh có thật,
không sai’.”
[]
(*) John Herbert Dillinger (June 22/1903 – July
22/1934), một tên cướp nhà băng nổi tiếng
người Mỹ, thập niên 1930.
(*) Không “give a damn”: Không cần biết
tới (theo lối nói chửi thề).
(**) Handicapped: Tàng tật.
(***) “Tôi đếch cần lưu tâm
đến bất cứ cái ǵ các ông nói!”
(****) Người Ngoài Phố là một bút
hiệu khác của Đằng Sơn, chuyên dành kư cho các bài
viết ca tụng giới ca sĩ hoặc các bài lăng xê
các cuốn băng nhạc VN mới phát hành.